Vấn đề đánh thuế người giàu (kỳ 2): Ngăn tài sản của người giàu ra nước ngoài?

Vấn đề đánh thuế người giàu (kỳ 2): Ngăn tài sản của người giàu ra nước ngoài?

Một giải pháp để ngăn người giàu chuyển tài sản ra nước ngoài là đánh thuế khi rời khỏi quốc gia.

Hơn 1/7 hộ gia đình ở Anh có tài sản trên 1 triệu bảng Anh

David Sturrock, giám đốc liên kết Viện Nghiên cứu Thuế, cảnh báo thuế tài sản “sẽ làm giảm động lực tích lũy tài sản” và đi ngược lại nỗ lực của Chính phủ khuyến khích người dân tiết kiệm, đầu tư tương lai. “Điều cần làm là tăng thu ngân sách mà không tạo méo mó hay cản trở hoạt động kinh tế”, ông nói.

Một giải pháp để ngăn người giàu chuyển tài sản ra nước ngoài là đánh thuế khi rời khỏi quốc gia. Australia, Canada, Pháp, Đức và Nhật nằm trong số 14 quốc gia OECD đánh thuế lợi nhuận vốn chưa thực hiện đối với người thay đổi nơi cư trú thuế, trong khi Mỹ đánh thuế công dân từ bỏ quốc tịch.

“Thuế tránh thuế ít xảy ra hơn nhiều người tưởng, nhưng vẫn có”, Arun Advani, giám đốc Trung tâm Tư vấn Thuế Anh (CenTax) và giáo sư Đại học Warwick, cho biết. Ông cũng nhấn mạnh: “Việc để người giàu di cư mà không chịu thuế là chính sách của Chính phủ”.

Báo cáo OECD về thuế vốn năm nay đồng ý rằng thuế khi rời đi có thể giảm thất thu ngân sách và ngăn di cư do thuế, song cần cân đối với mục tiêu thu hút, giữ chân nhân tài và doanh nhân.

Thụy Sĩ có kinh nghiệm cân bằng lợi ích công dân với nhóm người giàu di động khi áp dụng hệ thống thuế forfait (thuế trọn gói) cho người nước ngoài giàu có muốn cư trú.

Người nước ngoài giàu có thể chọn khai thuế theo hệ thống này, theo đó họ thỏa thuận riêng với chính quyền địa phương để xác định mức thuế tổng cộng phải nộp trên thu nhập và tài sản. Những người không đủ điều kiện phải nộp thuế tài sản ròng dựa trên tài sản toàn cầu trừ đi nợ, với mức thuế từ 0.1% đến 1%.

Chủ tịch điều hành ArcelorMittal, Lakshmi Mittal, được cho là đang cân nhắc rời Anh. Một số nước khác đón tiếp người giàu bằng các chế độ thuế mới – Ảnh: Pascal Rossignol/Reuters

Người sử dụng hệ thống thuế trọn gói không được phép làm việc tại Thụy Sĩ, phù hợp hơn với người đã tích lũy tài sản lớn hơn là các doanh nhân đang hoạt động. Thuế tài sản tại đây cao hơn nhiều nước khác nhưng chỉ chiếm dưới 5% tổng thu ngân sách.

Lisa Cornwell, người đứng đầu mảng khách hàng cá nhân và gia đình PwC tại Thụy Sĩ, nhận xét quốc gia này không bao giờ là rẻ nhất cho người nước ngoài giàu có muốn chuyển đến, nhưng có nhiều điểm hút khách khác. “Thụy Sĩ kín đáo, riêng tư. Bạn có thể phải chi nhiều hơn, nhưng nhiều thành phố đa dạng, an toàn, sạch sẽ và đẹp”, bà nói.

Nợ công của Thụy Sĩ cũng thấp so với GDP và người dân được hưởng mức sống đáng mơ ước. Tuy nhiên, ngay cả ở đây cũng có áp lực phải cải cách. Tháng 11 sắp tới, Thụy Sĩ sẽ tổ chức trưng cầu dân ý về thuế liên bang áp cho di sản và quà tặng trị giá trên 50 triệu Franc Thụy Sĩ (63 triệu USD), ngoài các khoản thuế địa phương hiện có. Thuế này không miễn giảm cho vợ chồng hay con cái trực tiếp.

Đề xuất do đảng cực tả đưa ra, nhưng các cố vấn thuế cùng luật sư cảnh báo một số người giàu đã bắt đầu rời đi do thông tin này.

Những quốc gia chào đón người giàu

Một số quốc gia khác như UAE và Italy lại chào đón người giàu. UAE không đánh thuế cá nhân, trong khi Italy thu phí cố định 200.000 euro mỗi năm cho người muốn định cư thuế tại đây.

Các chính sách này “gây ra nhiều vấn đề nghiêm trọng về công bằng”, Zucman nhận định. “Tại sao tỷ phú nước ngoài được đóng thuế ít hơn khi vẫn hưởng cơ sở hạ tầng và tiếp cận thị trường?”

Emma Chamberlain, luật sư thuế người Anh chuyên tư vấn cho các gia đình giàu quốc tế, cho rằng “có cảm giác oán giận đối với người giàu” và xu hướng phổ biến cho rằng “chúng ta nên tận thu họ tối đa có thể”.

Tỷ phú xi măng Nassef Sawiris. Nhà phê bình thuế cảnh báo chi tiêu và hoạt động từ thiện của tỷ phú có thể biến mất nếu họ rời quốc gia vì thuế cao – Ảnh: Zac Goodwin/PA

Do lịch sử phức tạp của thuế tài sản, nhiều chuyên gia khuyên nên cải cách các loại thuế hiện có như thuế bất động sản, quà tặng, thừa kế và thuế lợi nhuận vốn trước khi vội vàng áp thuế mới.

“Chúng ta có cần thuế tài sản không? Tôi trả lời là không. Nó không chỉ mất thời gian để thiết lập mà còn cần một khoảng thời gian dài để triển khai chính xác”, Richard Murphy, giáo sư kế toán tại Đại học Sheffield, viết trên blog gần đây.

Ông đề nghị nhanh chóng và dễ dàng hơn nếu chỉ cần thay đổi mức thuế, khoản miễn giảm và ưu đãi liên quan tới tài sản và lợi nhuận đã báo cáo cho cơ quan thuế Anh.

Chamberlain cho biết việc tăng mức thuế hoặc tìm nguồn thu mới thường dẫn đến rất nhiều tránh né khiến số tiền thu được hạn chế. “Tôi nghĩ chính phủ Anh nên có câu chuyện tích cực hơn và đơn giản hóa, loại bỏ thuế tài sản, thuế rời đi và cải cách thuế thừa kế. Thuế tài sản tại Thụy Sĩ hiệu quả vì mức thuế rất thấp”, bà nói

Tuy nhiên, với các nước châu Âu, trong bối cảnh chi phí y tế, phúc lợi tăng do dân số già hóa và tăng chi tiêu quốc phòng, vấn đề ai phải đóng thuế và như thế nào sẽ không dễ giải quyết dù cơ chế có phức tạp.

Cohen, thuộc Đại học Queen Mary, cảnh báo đến năm 2050, dân số Anh trên 65 tuổi sẽ chiếm khoảng 25%. Với ít người lao động hỗ trợ nhiều người nghỉ hưu, “chúng ta cần tìm giải pháp ngoài thuế thu nhập, chỉ dựa trên biến động dân số”.

Daniel Bunn, chủ tịch Quỹ Thuế (Tax Foundation) tại Mỹ, nhận định rằng chính phủ vẫn còn thời gian ứng phó, có thể bằng cách cắt giảm chi tiêu – dù đây không phải việc họ muốn thực hiện.

Stuart Adam, kinh tế gia cao cấp của Viện Nghiên cứu Thuế (IFS), cho rằng nếu kinh tế tăng trưởng tốt hơn, Chính phủ sẽ dễ thở hơn vì không có tăng trưởng và dân số già giúp mọi chuyện trở nên khó khăn.

Tuy vậy, tài sản khổng lồ của người giàu vẫn là mục tiêu hấp dẫn, và Saint-Amans suy ngẫm nhóm siêu giàu hiện nay đông hơn nhiều so với lịch sử. “100 năm nữa, người ta sẽ nhìn lại và nói: Những người đó thật điên rồ khi để một số người sở hữu tài sản không chỉ hàng tỷ mà hàng trăm tỷ. Một vài cá nhân sở hữu thế giới và đó là điều sai. Nó tiếp thêm nhiên liệu cho chủ nghĩa dân túy, vốn chỉ làm tình hình tồi tệ hơn”, ông nói.

Quốc An (Theo FT)