Tàu Trung Quốc có thể “né” tuyến Mỹ vì phí cảng mới

Tàu Trung Quốc có thể “né” tuyến Mỹ vì phí cảng mới

Từ tháng 10/2025, chính quyền Trump chuẩn bị thu phí cảng với tàu thuộc về Trung Quốc và tàu được Trung Quốc đóng. Điều này gây “xáo trộn” ngành vận tải thế giới, các công ty tàu phải di chuyển tàu Trung Quốc sang tuyến khác để tránh Mỹ.

Công ty tư vấn hàng hải Drewry (London) ước tính đến tháng 10, không quá 5% tàu container ghé cảng Mỹ sẽ do Trung Quốc đóng, Giám đốc Philip Damas chia sẻ với Nikkei Asia.

Cuối tháng 5, gần 20% tàu container trên ba tuyến lớn của Mỹ được sản xuất tại Trung Quốc. Tỷ lệ này sớm có thể giảm xuống chỉ 5%.

“Chúng tôi dự kiến làn sóng ‘tháo chạy’ của tàu Trung Quốc sẽ tăng tốc khi đến gần tháng 10, mặc dù vẫn còn một số tàu do Trung Quốc đóng ghé cảng Mỹ”, ông Damas cho biết.

So với cuối tháng 5, tổng số tàu Trung Quốc trên ba tuyến chính Mỹ (từ châu Á đến bờ Tây, bờ Đông và thương mại xuyên Đại Tây Dương) đã giảm khoảng 8% vào cuối tháng 7.

Số tàu Trung Quốc vận tải qua các tuyến đi Mỹ

Động thái này xuất phát từ việc Đại diện Thương mại Mỹ (USTR) tháng 4 công bố bộ áp phí theo giai đoạn với tàu thuộc sở hữu hoặc vận hành bởi công ty Trung Quốc, cũng như tàu đóng tại Trung Quốc do hãng vận tải khác điều khiển.

Kể từ 14/10, tàu Trung Quốc vào cảng Mỹ sẽ bị đánh thuế 50 USD/tấn tải trọng, tối đa 5 lần/năm, sau đó tăng lên 140 USD/tấn năm 2028. Theo chuyên gia, chi phí có thể lên đến vài triệu USD/tàu.

Với các hãng tàu khác chỉ dùng tàu do Trung Quốc đóng, phí khởi điểm sẽ là 18 USD/tấn hoặc 120 USD/container (tùy mức nào cao hơn), dự kiến tăng lên 33 USD/tấn hoặc 250 USD/container năm 2028.

USTR cho biết những khoản phí này nhằm tạo sự công bằng, sau khi Trung Quốc chiếm ưu thế trong ngành đóng tàu thế giới nhờ sự hỗ trợ của nhà nước. Hàn Quốc và Nhật Bản đứng thứ 2, 3.

Các hãng tàu Trung Quốc như Cosco được chính phủ hậu thuẫn – gọi mức phí này là “bất công” – có thể thấy việc chạy tàu trực tiếp đến Mỹ không còn khả thi về mặt kinh tế.

Một xưởng đóng tàu ở Thượng Hải. Văn phòng Đại diện Thương mại Mỹ (USTR) cho biết: “Việc Trung Quốc nhắm đến mục tiêu thống lĩnh các lĩnh vực hàng hải, logistics và đóng tàu là điều không hợp lý, gây gánh nặng hoặc hạn chế thương mại của Mỹ, do đó có thể bị áp dụng biện pháp xử lý”.

Một giải pháp là các công ty trong cùng liên minh tàu phối hợp để tránh cho tàu Trung Quốc đi tuyến Mỹ. Cosco và OOCL đang cùng Ocean Alliance với CMA CGM và Evergreen.

Theo Damas, trên tuyến “hot” từ châu Á đến Bờ Tây Mỹ, tàu Trung Quốc chỉ chiếm 19% đội tàu container của CMA CGM cuối tháng 7. “Tỷ lệ này thấp nên có thể thay thế bằng tàu của nước khác”.

Nhưng việc trao đổi tàu không phải là giải pháp hoàn hảo vì dùng tàu của mình luôn rẻ hơn so với thuê chỗ trên tàu đối tác.

John McCown, Chuyên gia tại Trung tâm Chiến lược Hàng hải, cho biết việc thỏa thuận giữa các thành viên liên minh “trở nên rắc rối” nhưng các hãng như Cosco khó có thể tránh được việc phải thay đổi cách hoạt động.

“Gánh tất cả phí đó sẽ không khả thi. Nếu tiếp tục hoạt động và trả phí, họ phải chuyển bớt chi phí cho khách hàng. Điều này khiến họ mất khả năng cạnh tranh”.

Tỷ trọng tàu Trung Quốc đóng trên các tuyến đi Mỹ

Từ nay đến tháng 10/2025, chính sách Trump vẫn có thể thay đổi. Mỹ và Trung Quốc vẫn tiếp tục đàm phán khi lệnh đình chiến thuế quan được gia hạn đến 10/11. Ông McCown dự kiến phí cảng có thể là yếu tố trong đàm phán.

Vị chuyên gia này mô tả phí cảng phiên bản “nhẹ hơn” của thuế quan, có thể làm giảm số lượng tàu và khiến giá vận chuyển tăng lên.

Luật sư Leigh Hansson (Reed Smith) cho biết các công ty vẫn đang tìm hiểu sẽ phải trả phí gì và có được miễn gì không. “Do có nhiều thay đổi so với đề xuất đầu tiên, mọi người vẫn còn bối rối không biết cuối cùng sẽ áp dụng phí nào”.

Vũ Hạo (Theo Nikkei Asia)