Ông Trump cứu ngành xe xăng Mỹ, vô tình đẩy xe điện châu Âu vào thế bí

Ông Trump cứu ngành xe xăng Mỹ, vô tình đẩy xe điện châu Âu vào thế bí

Ngành ô tô đang trải qua cuộc chuyển đổi nhanh nhất kể từ khi phát minh ra xe xăng. Chính sách toàn cầu đang gặp nhiều khó khăn để bắt kịp tốc độ này. Giờ đây, Tổng thống Mỹ Donald Trump đang tạo ra bước ngoặt mới bằng cách nới lỏng các quy định tiết kiệm nhiên liệu để giảm chi phí xe mới, đảo ngược chính sách chủ chốt của Joe Biden.

Nhưng tác động toàn cầu của quyết định này sâu sắc hơn vẻ ngoài. Châu Âu sẽ cảm nhận hậu quả mạnh mẽ hơn nhiều so với chính nước Mỹ.

Châu Âu là thị trường mục tiêu cho xe điện châu Á

Ông Trump tuyên bố việc nới lỏng quy định có thể tiết kiệm cho người mua khoảng 1,000 USD mỗi chiếc xe. Những người ủng hộ cho rằng điều này sẽ làm xe hơi phải chăng hơn. Nhưng bản chất thực sự là bảo vệ lợi nhuận của xe tải xăng và SUV, đồng thời làm suy yếu một trong số ít áp lực quy định buộc các hãng xe Mỹ mở rộng sản xuất xe điện.

Xe tải và SUV chiếm 80% doanh số xe mới ở Mỹ. Với quy tắc lỏng lẻo hơn, các hãng xe Mỹ có “lá chắn chính trị” để trì hoãn phát triển xe điện (EV) tốn kém, làm chậm tiến trình điện khí hóa của đất nước.

Nếu Mỹ sản xuất ít xe điện hơn, họ sẽ tích lũy ít kinh nghiệm hơn, chi phí giảm chậm hơn và quy mô trong nước không bao giờ đạt được tiềm năng đầy đủ. Quy mô là yếu tố quyết định – đó là lý do thời điểm này quan trọng.

Xe điện và pin hoạt động theo logic công nghiệp giống sản xuất chip, nơi quy mô quyết định khả năng cạnh tranh dài hạn. Châu Á không phải lúc nào cũng thống trị sản xuất chip. Mỹ từng dẫn đầu, nhưng khi đầu tư chậm lại, các nhà máy đúc chip châu Á mở rộng, chi phí giảm và chuỗi cung ứng hợp nhất quanh những nhà sản xuất lớn nhất.

Điểm mạnh của châu Âu trong thiết kế chip cũng không thể ngăn sản xuất chuyển ra nước ngoài, vì quy mô quyết định luật chơi cạnh tranh. Logic tương tự hiện áp dụng cho ô tô. Sự thành thạo của châu Âu về kỹ thuật động cơ đốt trong không còn tạo ra lợi thế khi pin và phần mềm trở thành yếu tố quyết định sức mạnh công nghiệp.

Châu Á thống trị chuỗi cung ứng xe điện

Xu hướng tương tự đang diễn ra với xe điện. Châu Á đã nắm quyền kiểm soát chuỗi cung ứng này. Khoảng 85% công suất sản xuất pin lithium-ion toàn cầu tập trung ở Trung Quốc, phần còn lại chủ yếu thuộc về Hàn Quốc và Nhật Bản. Mỗi bước tiến trong công nghệ pin và hiệu quả sản xuất đẩy họ tiến xa hơn trên đường cong giảm chi phí.

Giá pin xe điện trung bình đã giảm xuống 99 USD/kWh năm nay, dưới ngưỡng 100 USD/kWh được coi là quan trọng để cạnh tranh giá với xe xăng.

Khoảng cách chi phí này quan trọng hơn bao giờ hết. Khi động thái của ông Trump tạo cho các hãng xe Mỹ không gian để chậm lại tiến trình phát triển xe điện, điều đó mở cơ hội cho các hãng Hàn Quốc và Trung Quốc như Hyundai, Kia hay BYD mở rộng quy mô ở các thị trường khác trên thế giới.

Do xe điện Trung Quốc vẫn bị cản trở vào Mỹ bằng thuế quan cao, việc mở rộng công suất xe điện châu Á sẽ hướng sang thị trường khác, và mục tiêu lớn tiếp theo chính là châu Âu.

Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA) dự báo doanh số xe điện châu Âu sẽ vượt 55% tổng số xe mới vào 2030 theo chính sách hiện tại.

Châu Âu có “đòn bẩy” nhưng không đủ mạnh

Châu Âu có thể sử dụng “vũ khí thuế quan” để chặn xe điện Trung Quốc siêu rẻ, nhất là khi dư luận yêu cầu bảo vệ ngành ô tô địa phương.

Tuy nhiên, ngay cả biện pháp này cũng không đủ bảo vệ các hãng xe châu Âu khỏi cạnh tranh khốc liệt và áp lực lợi nhuận. Chặn xe điện Trung Quốc chỉ dịch chuyển thách thức sang chỗ khác. Xe điện Hàn Quốc vẫn được miễn thuế quan nhờ Hiệp định Thương mại Tự do EU-Hàn Quốc 2010, và nhắm thẳng vào các phân khúc sinh lời cao nhất của châu Âu.

Với kim ngạch thương mại hàng hóa EU-Hàn Quốc trị giá hơn 120 tỷ Euro/năm, họ được coi là “nhập khẩu an toàn về phương diện chính trị”, khó áp thuế mà không làm tổn hại quan hệ thương mại.

Ràng buộc thực sự nằm sâu hơn. Châu Âu đối mặt chi phí năng lượng và lao động cao hơn, mở rộng quy mô chậm hơn và thị trường phân mảnh – tất cả sẽ tiếp tục ép lợi nhuận bất kể cách xử lý nhập khẩu.

Hyundai, Kia và BYD không đánh mất lợi thế chi phí chỉ vì chuyển sang sản xuất tại châu Âu. Ba hãng này mang theo quy mô xe điện toàn cầu và chuỗi cung ứng đã được tích hợp chặt chẽ.

Quy trình sản xuất của họ được tối ưu hóa cho thị trường châu Á với khối lượng lớn. Những lợi thế này giúp họ có chi phí thấp hơn đáng kể ngay cả khi chưa tính đến yếu tố lao động châu Âu.

Trước quyết định của ông Trump, sự xói mòn khả năng cạnh tranh xe điện châu Âu có thể diễn ra dần dần trong thập kỷ tới, được “làm dịu” bởi kỳ vọng các hãng xe Hàn Quốc sẽ tập trung vào thị trường Mỹ rộng lớn.

Nhưng bằng cách làm chậm quá trình chuyển đổi xe điện ở Mỹ, ông Trump vừa đẩy nhanh tương lai đó cho châu Âu.

Vũ Hạo