Ngành cổ phần tư nhân mất dần “ánh hào quang”: Hiệu suất kém, nhà đầu tư rời bỏ

Ngành cổ phần tư nhân mất dần “ánh hào quang”: Hiệu suất kém, nhà đầu tư rời bỏ

Nhiều năm qua, các công ty cổ phần tư nhân (PE) mang lại lợi nhuận tầm thường và nhà đầu tư dần rời bỏ. Hiện ngành này cũng đang gặp khó khăn trong việc bán ra 31,000 khoản đầu tư trong môi trường không thuận lợi.

Kỳ vọng tan vỡ

Bước vào năm 2025, các giám đốc điều hành công ty vốn cổ phần tư nhân đã dự báo một thời kỳ hoàng kim mới.

Sau nhiều năm lãi suất cao và môi trường quản lý khắt khe làm đóng băng hoạt động M&A, ngành vốn cổ phần tư nhân đã sẵn sàng bán ra các công ty và ghi nhận lợi nhuận.

Harvey Schwartz, CEO của Carlyle – một trong những công ty cổ phần tư nhân lớn nhất thế giới – đã dự đoán một năm thành công vang dội cho ngành này

“Đây là một trong những môi trường kinh doanh tốt nhất chúng tôi từng thấy trong thời gian dài”, Harvey Schwartz, CEO của Carlyle – một trong những công ty vốn cổ phần tư nhân lớn nhất thế giới – cho biết tại hội nghị ngày 10/12/2024. Ông dự đoán năm 2025 sẽ là một năm xuất sắc cho các giao dịch.

Tuy nhiên, mặc dù hoạt động M&A đã tăng lên vào cuối năm 2025, điều này vẫn chưa đủ để giải quyết ba vấn đề lớn nhất của ngành cổ phần tư nhân: Nhiều công ty đang tạo ra lợi nhuận kém, thua thị trường chứng khoán; các công ty đang gặp khó khăn trong việc huy động vốn từ nhà đầu tư; và họ đang “mắc kẹt” với số lượng kỷ lục các công ty đã mua từ nhiều năm trước do ngần ngại bán với giá thấp hơn mức lợi nhuận đã cam kết với nhà đầu tư.

Với hơn 7,000 tỷ USD tiền của nhà đầu tư, các công ty cổ phần tư nhân kiếm tiền bằng cách mua công ty với vốn vay rẻ rồi bán lại để thu lợi nhuận. Các nhà đầu tư của họ thường là quỹ hưu trí, quỹ tài trợ và các tổ chức lớn sẵn sàng gửi tiền trong nhiều năm để nhận lợi nhuận cao hơn thị trường chứng khoán. Ngành này thường trả lợi nhuận cho nhà đầu tư bằng cách bán công ty hoặc đưa lên sàn giao dịch.

Dù lãi suất đã giảm và IPO tăng trong thời gian gần đây, ngành vẫn không thể giải quyết được lượng tồn kho khổng lồ: 31,000 công ty trị giá 3.7 ngàn tỷ USD, theo Bain & Company. Số này còn cao hơn kỷ lục năm ngoái là 29,000 công ty trị giá 3.6 ngàn tỷ USD.

Nhiều nỗ lực bán công ty hoặc đưa lên sàn gần đây của các công ty cổ phần tư nhân đều thất bại.

Thoma Bravo là ví dụ điển hình. Công ty này đã cố bán hai công ty mà họ sở hữu trong vài năm qua nhưng không thể tìm được người mua với giá hợp lý. Cả J.D. Power (công ty phân tích người tiêu dùng) và ConnectWise (công ty phần mềm) đều được Thoma Bravo mua năm 2019 nhưng vẫn chưa bán được. Năm nay, do thị trường khó khăn, họ đã ngừng bán, theo hai nguồn tin thân cận.

Roark Capital – chủ sở hữu các chuỗi thức ăn nhanh Dunkin’, Arby’s, Jimmy John’s – đã chuẩn bị IPO công ty mẹ của các nhà hàng này từ năm 2024, nhưng đến nay vẫn chưa tiến hành kế hoạch này, theo một nguồn tin thân cận.

Từng là mô hình thành công trong hơn 2 thập kỷ

Thị trường giao dịch ảm đạm đã tạo ra kết quả không ai ngờ tới: Cổ phần tư nhân đã thua thị trường chứng khoán trong nhiều năm qua.

Từ 2022 đến tháng 9/2025, các công ty cổ phần tư nhân Mỹ chỉ đạt lợi nhuận 5.8%/năm (đã tính phí). Trong khi đó, chỉ số S&P 500 đạt 11.6%/năm cùng thời kỳ, theo MSCI.

Steven Kaplan, Giáo sư tài chính tại Đại học Chicago, cho biết từ 1993-2019, các quỹ cổ phần tư nhân luôn đánh bại chứng khoán hàng năm với cách biệt lớn, chỉ trừ khủng hoảng 2008. “Mô hình này đã từng hiệu quả trong thời gian dài”, ông Kaplan nói.

Vấn đề bắt đầu khi Fed tăng mạnh lãi suất năm 2022 để chống lạm phát. Lãi suất cao khiến việc mua công ty trở nên đắt đỏ hơn, làm giảm giao dịch và “đóng băng” một nhóm người mua quan trọng. Trong thập kỷ qua, khoảng 1/3 số công ty mà các công ty cổ phần tư nhân bán ra là bán cho các công ty cổ phần tư nhân khác, theo Dealogic.

Các công ty vốn cổ phần tư nhân không muốn bán trong thời gian gần đây vì sẽ phải hạ giá bán, theo Sunaina Sinha Haldea, Trưởng phòng tư vấn vốn tư nhân toàn cầu tại Raymond James. “Có rất nhiều công ty bị mắc kẹt”, bà cho biết.

Các nhà đầu tư cũng rơi vào tình cảnh tương tự khi tiền của họ bị “đóng băng” lâu hơn dự kiến. Theo PitchBook, trong vài năm qua, số tiền hoàn trả cho nhà đầu tư từ các quỹ cổ phần tư nhân 4 năm tuổi đã ở mức thấp nhất trong hơn một thập kỷ.

Cho đến khi các công ty thực sự được bán hoặc lên sàn, lợi nhuận của cổ phần tư nhân chỉ là con số “trên giấy” dựa trên cách họ tự định giá công ty. Nhiều nhà đầu tư ngày càng lo ngại về việc không nắm được giá trị thực của khoản đầu tư.

Scott Nuttall, đồng CEO của KKR, cho biết tại hội nghị đầu tháng này rằng nhiều quỹ hưu trí lớn và nhà đầu tư khác đang “cắt quan hệ” với một số công ty vốn cổ phần tư nhân kém hiệu quả và “tập trung vốn nhiều hơn” vào các công ty hoạt động tốt. Ông Nuttall cho biết KKR đang có “năm huy động vốn kỷ lục”.

Quỹ tài trợ của Đại học Yale là một trong những nhà đầu tư tổ chức gần đây đã bán cắt lỗ cổ phần trong một số quỹ cổ phần tư nhân.

Quỹ tài trợ Đại học Yale và Quỹ hưu trí công nhân New York gần đây đã bán cắt lỗ phần cổ phần trong một số quỹ vốn cổ phần tư nhân để thu hồi tiền mặt. Evercore Partners dự kiến các giao dịch bán này sẽ đạt hơn 100 tỷ USD năm 2025, tăng từ 53 tỷ USD năm 2019.

Năm 2022, có 1,742 quỹ mới tập trung cụ thể vào mua và bán các công ty, nhiều hơn gấp ba lần số quỹ như vậy được tạo ra một thập kỷ trước.

Với hiệu suất kém và trả ít tiền cho nhà đầu tư, các công ty cổ phần tư nhân gặp khó khăn trong việc huy động thêm vốn để tạo quỹ mới.

Năm nay, đến ngày 30/09, các công ty cổ phần tư nhân đã huy động 320 tỷ USD vốn mới, giảm mạnh từ khoảng 650 tỷ USD năm 2023. Năm nay có thể là một trong những năm thấp nhất về huy động vốn trong một thập kỷ, theo PitchBook.

Một câu đùa cay đắng lan truyền trong ngành là nhiều công ty cổ phần tư nhân đã huy động vốn lần cuối cùng mà không hay biết.

Giữa lúc khó khăn, một số người trong ngành nói rằng các công ty vốn cổ phần tư nhân có khả năng sẽ hợp nhất.

“Sẽ có ít công ty hơn”, Marco Masotti – Đối tác tại công ty luật Paul Weiss chuyên về cổ phần tư nhân – cho biết. Nhưng ông nói sẽ mất một thời gian để thấy điều đó diễn ra. “Các công ty vốn cổ phần tư nhân không chết. Chúng héo úa theo thời gian”.

Đối với nhiều công ty thuộc sở hữu cổ phần tư nhân đã dũng cảm tham gia thị trường IPO năm nay, kết quả đều đáng thất vọng.

Thoma Bravo đã đưa công ty phần mềm SailPoint lên sàn vào tháng 2/2025, nhưng cổ phiếu vẫn giao dịch dưới giá niêm yết. Vào tháng 7/2025, Advent đã đưa lên sàn NIQ Global Intelligence – công ty phân tích dữ liệu với mã NIQ. Cổ phiếu NIQ đã mất khoảng 20% giá trị kể từ đó.

Vào tháng 8/2024, CEO của công ty phần mềm thể dục Mindbody – mà Vista Equity mua năm 2019 – cho biết công ty sẽ IPO trong 12-18 tháng tới. Tuy nhiên, khả năng cao là sẽ không đúng lịch trình này, theo một nguồn tin thân cận.

Bất chấp những khó khăn, các nhà đầu tư và luật sư trong ngành cổ phần tư nhân vẫn có lý do để lạc quan.

So với 2 năm trước, thị trường IPO đã phục hồi, huy động 170.6 tỷ USD cho nhà đầu tư, theo Dealogic. Tuy nhiên, con số này vẫn thấp hơn rất nhiều so với 606.4 tỷ USD được huy động năm 2021.

Ông Schwartz của Carlyle – người từng tỏ ra lạc quan đầu năm 2025 – cho biết những dấu hiệu gần đây đã chứng minh sự lạc quan của ông là có cơ sở. Trong một tuyên bố, ông gọi sự gia tăng IPO gần đây là “tín hiệu khích lệ cho tâm lý thị trường khi chúng ta bước vào năm 2026.”

Tuần trước, Blackstone và Carlyle đã cùng đưa Medline lên sàn – nhà phân phối thiết bị y tế mà họ đồng sở hữu cùng các đối tác khác.

Họ đã mua Medline năm 2021 với giá khoảng 30 tỷ USD, và IPO này định giá công ty sinh lời cao ở mức hơn 50 tỷ USD.

Trong ba ngày giao dịch đầu, cổ phiếu Medline tăng vọt hơn 40% so với giá chào bán. Các lãnh đạo cổ phần tư nhân và nhà đầu tư hy vọng thành công này sẽ là tín hiệu tích cực cho hàng ngàn công ty khác đang chờ cơ hội thoát vốn.

Vũ Hạo