Mốc đặc biệt của giá vàng thế giới và khả năng tiên tri chính sách tiền tệ

Mốc đặc biệt của giá vàng thế giới và khả năng tiên tri chính sách tiền tệ

Sau khi vượt mốc 3,500 USD/ounce, giá vàng thế giới hiện đã cao gấp 100 lần so với thời điểm Mỹ chấm dứt chế độ bản vị vàng 54 năm về trước. Cột mốc này phản ánh sự dịch chuyển lớn trong vai trò của vàng so với USD, khi chính các ngân hàng trung ương – những người hoạch định chính sách tiền tệ – lại đang là những người mua vàng mạnh nhất.

Giá vàng thế giới đang trên đà tăng mạnh mẽ, và gần đây đã vượt qua một cột mốc mang tính biểu tượng: 3,500 USD/ounce. Con số này đặc biệt có ý nghĩa vì nó cao hơn đúng 100 lần so với mức giá 35 USD/ounce được ấn định trong suốt 27 năm trước khi Mỹ chính thức từ bỏ chế độ bản vị vàng.

Theo thỏa thuận Bretton Woods năm 1944, các ngân hàng trung ương có thể mang 35 USD đến Mỹ để đổi lấy một ounce vàng. Trong các thập kỷ sau đó, Mỹ đã in ra quá nhiều USD để chi trả cho các cuộc chiến tranh cũng như cho chính sách xã hội trong nước. Hệ quả là Mỹ không thể thực hiện lời hứa của mình với các nước khác.

Tổng thống Richard Nixon đã tuyên bố vào ngày 15/08/1971 rằng Mỹ sẽ “tạm thời” dừng việc chuyển đổi USD ra vàng – một động thái “tạm thời” đã trở thành “vĩnh viễn” cho đến tận ngày nay. Kể từ đó, giá vàng đã trải qua nhiều thời kỳ biến động mạnh nhưng xu hướng chung là gia tăng một cách bền bỉ và mạnh mẽ.

Vàng – “Nhà tiên tri” của chính sách tiền tệ

Một trong những lý do quan trọng nhất khiến vàng tăng giá là kim loại này có xu hướng dự báo trước những tác động của chính sách tiền tệ. Thị trường vàng thường biến động mạnh mẽ trước khi các ngân hàng trung ương hành động hoặc trước khi những ảnh hưởng từ chính sách đó lan tỏa ra nền kinh tế. Nếu nhà đầu tư chờ đến khi lạm phát thực sự xuất hiện để mua vàng, họ có thể đã quá muộn. Lịch sử khoảng 10 năm gần đây đã chứng minh điều này một cách rõ ràng:

Giai đoạn 2014-2019

Giá vàng biến động nhưng chủ yếu đi ngang trong 5 năm dưới ngưỡng kháng cự mạnh ở 1,350 USD/ounce. Bắt đầu từ tháng 6/2019, vàng đã có một cú bứt phá (breakout) mạnh mẽ và vượt lên trên ngưỡng kháng cự vào tháng 7.

Động thái này diễn ra ngay trước một đợt bơm tiền lớn của Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) mà có lẽ ít người còn nhớ. Đó không phải là hoạt động nới lỏng định lượng (QE) trong đại dịch năm 2020, mà là việc Fed phải cấp tốc bơm thanh khoản để giải cứu hệ thống tài chính giữa cú sốc repo.

Vào giữa tháng 9/2019, thị trường repo của Mỹ đột ngột khan hiếm thanh khoản, lãi suất vay qua đêm có bảo đảm (SOFR) tăng bất ngờ từ 2.43% vào ngày 16/09 lên 5.25% vào ngày 17, có thời điểm vọt lên 10%.

Nguyên nhân của hiện tượng này không thực sự rõ ràng. Có chuyên gia cho rằng các doanh nghiệp Mỹ phải nộp thuế vào ngày 16/09 nên đã ồ ạt rút tiền, dẫn tới cú sốc thanh khoản. Một lý do khác là Bộ Tài chính Mỹ giai đoạn này đang đẩy mạnh phát hành trái phiếu, hút bớt tiền ra khỏi thị trường.

Dù nguyên nhân là gì thì Fed cũng đã phải nhanh chóng can thiệp bằng cách bơm 75 tỷ USD ngay trong ngày 17/09. Trong một tuần cuối tháng 9/2019, Fed đã phải chi tới 700 tỷ USD để giải cứu thị trường repo.

Trước khi Fed bơm tiền ồ ạt làm suy yếu sức mạnh của USD, giá vàng đã bắt đầu tăng để rồi vượt qua vùng kháng cự từng trụ vững trong suốt 5 năm trước.

Người viết tổng hợp

Giai đoạn 2020-2023

Khi Fed và các ngân hàng trung ương khác bơm một núi tiền để đối phó với đại dịch COVID-19 đầu năm 2020, giá vàng tiếp tục tăng mạnh như kỳ vọng.

Tuy nhiên, vàng đạt đỉnh ở 2,060 USD/ounce vào tháng 8/2020 và dao động với ngưỡng đỉnh này là kháng cự trong suốt 3 năm.

Trong thực tế, tháng 8/2020 vẫn chưa có bất cứ dấu hiệu gì của lạm phát, và Fed còn tiếp tục chính sách tiền tệ nới lỏng tới tháng 3/2022 mới bắt đầu nâng lãi suất. Tuy nhiên, thị trường vàng đã nhìn về phía trước, dự đoán rằng Fed sẽ phải thắt chặt chính sách để kiềm chế giá cả do việc bơm tiền ồ ạt trong đại dịch gây ra.

Người viết tổng hợp

Giai đoạn 2024-2025

Sau khi đi ngang trong thời kỳ 2020 – đầu 2024, vàng đã bứt phá lên trên đỉnh cũ (2,060 USD/ounce) vào tháng 3/2024. Một lần nữa, vàng đã dự báo trước những thay đổi trong tương lai của chính sách tiền tệ: cắt giảm lãi suất và khả năng nới lỏng định lượng (QE) trở lại để đối phó với gánh nặng nợ công và chi tiêu của Chính phủ.

Fed bắt đầu chính thức giảm lãi suất vào tháng 9/2024, tiếp tục giảm vào tháng 11 và 12 cùng năm, rồi giữ nguyên lãi suất cho tới năm 2025.

Gần đây, đà tăng giá vàng được củng cố khi thị trường tin chắc Fed sẽ phải nới lỏng tiền tệ và cắt giảm lãi suất trong cuộc họp tháng 9/2025 để hỗ trợ thị trường việc làm đang bết bát, dù lạm phát vẫn chưa về mức mục tiêu dài hạn.

Ngân hàng trung ương – “Cá mập” trên thị trường vàng

Một hiện tượng thú vị là những người mua và nắm giữ vàng lớn nhất lại chính là các ngân hàng trung ương – những tổ chức thực thi chính sách tiền tệ nới lỏng. Kể từ khoảng năm 2015, các ngân hàng trung ương đã đảo ngược xu hướng bán vàng kéo dài hàng thập kỷ để chuyển sang tích lũy thứ kim loại quý này, đồng thời bán ra trái phiếu kho bạc Mỹ.

Lần đầu tiên kể từ năm 1996, dự trữ vàng của các ngân hàng trung ương nước ngoài hiện đã vượt qua lượng trái phiếu kho bạc Mỹ mà họ nắm giữ. Xu hướng này ngày càng tăng tốc.

Tỷ trọng của vàng trong dự trữ quốc gia toàn cầu lần đầu vượt qua USD kể từ năm 1996.

Năm 2022, các ngân hàng trung ương đã mua ròng một lượng vàng kỷ lục 1,136 tấn, trị giá khoảng 70 tỷ USD. Đà mua vào tiếp tục trong hai tháng đầu năm 2023 với 125 tấn, mức cao nhất kể từ cùng kì năm 2010. Các quốc gia tích cực mua vàng gần đây bao gồm Nga và Trung Quốc.

Động lực đằng sau xu hướng này là mong muốn đa dạng hóa dự trữ, giảm sự phụ thuộc vào các tài sản do Mỹ kiểm soát. Các lệnh trừng phạt tài chính mạnh tay của Mỹ đối với Nga đã khiến nhiều quốc gia lo ngại rằng tài sản của họ có thể gặp rủi ro tương tự trong tương lai. Vàng có thể được cất giữ dưới dạng vật chất trong kho, đã trở thành một lựa chọn thay thế an toàn.

Vàng giành lấy vai trò lưu trữ giá trị

Trong nhiều năm, đồng USD nắm giữ hai vai trò quan trọng trong nền kinh tế thế giới, đó là lưu trữ giá trị và phương tiện thanh toán.

Đà tăng của giá vàng và động thái của các ngân hàng trung ương cho thấy vai trò của vàng và USD trong hệ thống tài chính toàn cầu đang thay đổi rõ rệt theo quy luật Gresham: “Tiền xấu sẽ đẩy tiền tốt ra khỏi lưu thông“.

Nói cách khác, mọi người sẽ có xu hướng tích trữ, cất giữ những dạng tiền tệ lưu trữ giá trị tốt nhất (“tiền tốt”) và chi tiêu những dạng tiền tệ mất giá (“tiền xấu”).

Hiện tại, vàng đang ngày càng được coi là “tiền tốt” để lưu trữ giá trị, trong khi USD, dù vẫn là đồng tiền thống trị, lại bị chi tiêu và giao dịch rộng rãi. Dữ liệu của IMF và BIS đã cho thấy điều này: Tỷ trọng của USD trong dự trữ ngoại hối toàn cầu đã giảm từ gần 73% năm 2001 xuống còn 57.7% vào quý 1/2025. Trong khi đó, USD vẫn chiếm tới 88% trong các giao dịch ngoại hối quốc tế vào năm 2022, tăng nhẹ so với những năm 2000.

Điều này cho thấy chức năng lưu trữ giá trị của một đồng tiền sẽ được thay thế trước tiên bởi một lựa chọn ưu việt hơn. Chức năng phương tiện trao đổi của nó sẽ chỉ bị thay thế khi mọi người không còn chấp nhận nó để thanh toán nữa. Hiện tại, vàng đang dần thay thế USD trong vai trò đầu tiên – lưu trữ giá trị.

Nguồn: IMF Cofer. (Tỷ trọng trong dự trữ các loại ngoại tệ, không kể vàng)

Mặc dù đồng USD sẽ không sớm biến mất khỏi lưu thông, những gì đang diễn ra hoàn toàn phù hợp với kịch bản nếu đồng tiền này đang trên đà suy yếu trong dài hạn. Mốc giá 3,500 USD/ounce của vàng không đơn thuần là một con số, mà là một chỉ dấu cho thấy những thay đổi căn bản đang diễn ra trong lòng hệ thống tiền tệ toàn cầu.

Đức Quyền