EU chật vật quản lý ngành thời trang trước sự “quay xe” các cam kết về ESG

EU chật vật quản lý ngành thời trang trước sự “quay xe” các cam kết về ESG

Trước đây, các công ty tưởng rằng sẽ sớm phải tuân theo những quy định rất nghiêm ngặt về trách nhiệm xã hội và quản trị doanh nghiệp. Nhưng bây giờ, không ai chắc chắn liệu các quy định đó có được áp dụng hay không.

Sự phản kháng rộng rãi đối với các ưu tiên về ESG

Cách đây một năm, nhiều công ty thời trang đã chuẩn bị cho một kỷ nguyên mới – kỷ nguyên của sự quản lý chặt chẽ, nơi yêu cầu các doanh nghiệp phải loại bỏ nạn phá rừng và lao động cưỡng bức khỏi chuỗi cung ứng, giảm lượng khí thải carbon và sản xuất hàng may mặc với mục tiêu bền vững ngay từ khâu thiết kế.

Tuy nhiên, trong 10 tháng qua, các quy định đó tại Liên minh châu Âu (EU) đã bị trì hoãn hoặc nới lỏng. Nguyên nhân đến từ việc những ưu tiên về ESG (môi trường, xã hội và quản trị) gặp phải sự phản kháng, các Chính phủ cắt giảm quy định và một sự chuyển dịch chính trị sang cánh hữu đang diễn ra tại châu Âu cũng như trên thế giới. Giờ đây, viễn cảnh về một kỷ nguyên mới đang trở nên bất định, và không rõ khi nào nó sẽ thành hiện thực, nếu có.

Ông Oliver Scutt – Giám đốc pháp lý tại Bates Wells cho biết: “Tôi biết những thương hiệu lớn đã sẵn sàng tạo ra những thay đổi đột phá trong hoạt động sản xuất và chuỗi cung ứng của họ”. Giờ đây, ông nói thêm, “không ít thương hiệu đã có quan điểm rằng về cơ bản họ có thể tạm dừng phần lớn các kế hoạch đó. Việc trì hoãn luật pháp vô thời hạn đã gây ra tác động rất lớn”.

Sự nới lỏng quy định này diễn ra trên phạm vi rộng lớn, gần như tương đương với làn sóng quy định ban đầu vốn được kỳ vọng sẽ thay đổi toàn bộ ngành công nghiệp. Một số quốc gia thành viên EU đang có những nỗ lực riêng lẻ để chống lại các vấn đề cụ thể như “tẩy xanh” (greenwashing) hay chất thải từ thời trang nhanh.

Các đề xuất đơn giản hóa của chúng tôi không làm thay đổi các mục tiêu chính sách cốt lõi của những khuôn khổ đó… chúng nhằm mục đích đạt được các mục tiêu một cách hiệu quả hơn trong thực tế, theo bà Ursula von der Leyen – Chủ tịch Ủy ban châu Âu (EC).

Chỉ thị về Thẩm định Phù hợp về Tính bền vững của Doanh nghiệp (Corporate Sustainability Due Diligence Directive  – CSDDD) bao quát các vấn đề về biến đổi khí hậu, lạm dụng lao động và những vấn đề khác trong toàn bộ chuỗi cung ứng thời trang. Trong khi đó, quy định về các sản phẩm không gây phá rừng yêu cầu ngành thời trang chịu trách nhiệm cho sự góp phần của mình vào nạn phá rừng, từ bao bì đến sản xuất da và vải viscose. Ngoài ra, Chỉ thị về các Tuyên bố Xanh cũng được đặt ra nhằm kiềm chế nạn tẩy xanh tràn lan trong ngành. Các quy định này vốn dự kiến có hiệu lực lần lượt vào các năm 2026, 2024 và 2025. Tuy nhiên, giờ đây, các thời hạn đó đã bị lùi lại và yêu cầu của chúng cũng được thu hẹp.

Nới lỏng thẩm định trong chuỗi cung ứng

Hoạt động sản xuất của ngành thời trang gần đây đã phải đối mặt với sự giám sát ngày càng gắt gao, khi các thương hiệu xa xỉ lớn của châu Âu như Loro Piana, Dior và Armani bị chỉ trích vì các điều kiện làm việc bóc lột trong chuỗi cung ứng.

Chỉ thị CSDDD, được thông qua vào tháng 6/2024, đã thiết lập các nghĩa vụ bắt buộc về môi trường và nhân quyền đối với các công ty lớn tại EU, và được kỳ vọng sẽ tạo ra thay đổi mang tính bước ngoặt cho ngành thời trang. Nhưng gói đơn giản hóa các quy định của EC, được đề xuất vào cuối tháng 2, đã giảm số lượng công ty phải tuân thủ và kéo dài thời hạn áp dụng. Có lẽ, thay đổi quan trọng nhất đối với ngành thời trang là chỉ thị này hiện chỉ yêu cầu các công ty tiến hành thẩm định đối với các nhà cung cấp trực tiếp (cấp 1) của họ, thay vì trên toàn bộ chuỗi cung ứng.

Sự thay đổi này đã giúp các công ty thời trang thoát khỏi trách nhiệm pháp lý đối với phần lớn công đoạn sản xuất. Nguyên liệu thô, thường được xếp ở cấp 3 và cấp 4, là nơi tạo ra phần lớn dấu chân môi trường của một sản phẩm may mặc. Đây cũng là nơi các hành vi vi phạm nhân quyền có nhiều khả năng xảy ra nhất. Việc các công ty không còn phải chịu trách nhiệm về các khâu này đồng nghĩa với việc thực trạng khó có thể thay đổi.

“Chúng tôi biết rằng hầu hết hành vi lao động cưỡng bức và đối xử phi đạo đức đang diễn ra ở các khâu sâu hơn trong chuỗi cung ứng. Và đó lại chính là nơi chúng ta vốn có ít sự minh bạch hơn về những gì đang thực sự xảy ra”, bà Robin Bishop – Giám đốc thương mại tại Impactt, một công ty tư vấn của Anh chuyên về thương mại có đạo đức và nhân quyền, cho biết.

EC, cơ quan hành pháp của khối, khẳng định rằng các quy định sửa đổi sẽ không kém phần tham vọng hay hiệu quả. “Các đề xuất đơn giản hóa của chúng tôi không làm thay đổi các mục tiêu chính sách cốt lõi của những khuôn khổ đó”, một phát ngôn viên của EU cho biết. “Hoàn toàn ngược lại, các đề xuất của chúng tôi nhằm mục đích đạt được các mục tiêu một cách hiệu quả hơn trong thực tế”. Điều này bao gồm cả việc sửa đổi CSDDD để giới hạn các yêu cầu thẩm định ở cấp 1, bởi vì đó là nơi các công ty “có thể và nên” có sự giám sát rõ ràng nhất. Ủy ban lập luận rằng các công ty vẫn sẽ phải giám sát sâu hơn chuỗi cung ứng của mình nếu có thông tin đáng tin cậy về các tác động tiêu cực đang xảy ra.

Những kẻ xấu, vốn không có ý định tuân thủ luật pháp, trên thực tế lại được hưởng lợi, theo bà Nicole Rycroft, thuộc tổ chức phi lợi nhuận Canopy chuyên về lâm nghiệp và đa dạng sinh học.

Gói đơn giản hóa các quy định cũng nới lỏng Cơ chế Điều chỉnh Carbon qua Biên giới (CBMA), vốn áp thuế đối với hàng hóa nhập khẩu dựa trên lượng khí thải nhà kính liên quan đến quá trình sản xuất. Mặc dù hàng dệt may không thuộc phạm vi ban đầu của quy định, chúng có thể được bổ sung trong giai đoạn tiếp theo, bắt đầu từ năm sau. Nhưng ở đây, gói đơn giản hóa các quy định cũng đã nới lỏng các giới hạn phát thải và giảm số lượng công ty phải tuân thủ.

Trong khi đó, Quy định về các Sản phẩm không gây Phá rừng (EUDR) được tạo ra để “đảm bảo rằng các sản phẩm mà công dân Liên minh châu Âu tiêu thụ không góp phần vào nạn phá rừng hoặc suy thoái rừng trên toàn thế giới”. Đây được coi là một văn bản pháp lý mạnh mẽ “bởi vì nó đặt tất cả khu rừng trên toàn cầu vào một vị thế bình đẳng”, bà Nicole Rycroft, người sáng lập và giám đốc điều hành của Canopy, một tổ chức phi lợi nhuận có trụ sở tại Canada hoạt động để bảo vệ rừng và đa dạng sinh học, cho biết. Trong lịch sử, các sáng kiến chống phá rừng thường tập trung vào rừng mưa nhiệt đới và về cơ bản đã dành sự linh động hơn cho các quốc gia công nghiệp hóa có ngành lâm nghiệp lớn như Mỹ, Canada, Thụy Điển và Phần Lan.

Nhưng năm ngoái, EUDR đã được nới lỏng, với việc kéo dài thời hạn tuân thủ và chuyển trọng tâm ra khỏi các quốc gia có liên quan nhiều nhất đến nạn phá rừng, bao gồm cả những nước có ngành lâm nghiệp phát triển như Phần Lan cũng như các quốc gia giàu rừng mưa như Brazil. Đó là một sự thỏa hiệp rất lớn. “EUDR chắc chắn không hoàn hảo. Không có văn bản pháp luật nào là hoàn hảo cả. Nhưng EUDR kết hợp với một số quy định về kinh tế tuần hoàn đã tạo thành một gói quy định được thiết kế rất tốt”, bà Rycroft nói.

Chỉ thị về các Tuyên bố Xanh yêu cầu các công ty khi đưa ra các tuyên bố xanh phải làm rõ, cụ thể hóa và chứng minh chúng bằng bằng chứng. Tuy nhiên, vào cuối tháng 6, một phát ngôn viên của EC cho biết chỉ thị này đang được rút lại, trừ khi có thêm một miễn trừ cho các doanh nghiệp siêu nhỏ, tức là các doanh nghiệp có ít hơn 10 nhân viên và doanh thu dưới 2 triệu EUR.

“Sự bất ổn này thật đáng lo ngại. Mặc dù toàn bộ bộ quy định này chắc chắn là quan trọng và khá nặng nề đối với một số công ty, nhưng việc hầu hết chúng đã được áp dụng và có các hệ thống được chuẩn bị kỹ lưỡng để đáp ứng thời hạn – việc EU thay đổi vào phút chót là điều không được hoan nghênh”, bà Rycroft nói. “Và đối với những kẻ xấu có lẽ đã không định tuân thủ luật pháp, họ trên thực tế lại được hưởng lợi, ít nhất là từ góc độ quy định”.

Ủy ban cho biết việc nới lỏng này là một phần trong cam kết của họ nhằm kích thích tăng trưởng và giảm gánh nặng hành chính cho doanh nghiệp. Ủy ban cũng chỉ ra rằng Quy định về Thiết kế sinh thái cho các Sản phẩm Bền vững, có hiệu lực vào tháng 7/2024, đang đi đúng hướng để đưa ra các yêu cầu về thiết kế sinh thái vào năm 2027. Tuy nhiên, các nhà phê bình cho rằng sự thoái lui này phản ánh hoạt động vận động hành lang mạnh mẽ của các tập đoàn. Mọi biện pháp trong gói đơn giản hóa các quy định “ít nhất một phần phù hợp” với yêu cầu của những người vận động hành lang, theo một phân tích của tổ chức nghiên cứu phi lợi nhuận Reclaim Finance.

“Khủng hoảng khí hậu là có thật, bất kể các nhà lãnh đạo chính trị là ai”, bà Maxine Bédat, người sáng lập và giám đốc của viện nghiên cứu New Standard Institute của Mỹ, nhận định. Bà lưu ý rằng cuộc chiến lập pháp ở Mỹ cũng rất căng thẳng. Bà Bédat là động lực chính đằng sau Đạo luật Thời trang (Fashion Act), một đề xuất ở New York nhằm yêu cầu các công ty lớn chịu trách nhiệm về các chính sách thẩm định môi trường và xã hội.

Dự luật này hiện đang bị đình trệ trong quá trình lập pháp, một quá trình có thể tiến triển nhanh hơn nếu có sự ủng hộ mạnh mẽ hơn, nhưng điều đó vẫn chưa xảy ra. Thay vào đó, LVMH và VF Corp đều đã thuê các nhà vận động hành lang để làm việc với các nhà lập pháp New York – và có lẽ không phải để bày tỏ sự ủng hộ cho dự luật.

Trong bối cảnh bất ổn, các chuyên gia đang đặt hy vọng nhiều hơn vào vai trò dẫn dắt của những công ty đã khởi động bộ máy bền vững của mình, vào nhận thức ngày càng tăng của người tiêu dùng về thực tế của biến đổi khí hậu – và vào sự công nhận của ngày càng nhiều thương hiệu rằng họ cần các chuỗi cung ứng có khả năng chống chịu nếu muốn bảo vệ doanh nghiệp trong tương lai.

“Tại thời điểm này, điều chúng tôi nhấn mạnh trong các cuộc trao đổi với các thương hiệu là tính bền vững không còn chỉ để tuân thủ quy định. Nó còn là câu chuyện về khả năng chống chịu, và cuối cùng là về việc ai sẽ có được nguồn cung vật liệu an toàn trong tương lai”, bà Rycroft nói. “EU có thể có những dao động nhất thời, nhưng cấu trúc của các dự luật này vẫn còn đó. Và cho dù là cuối năm nay, hay bốn năm nữa, vẫn có một cảm giác rằng các quy định này rồi sẽ có hiệu lực theo một hình thức nào đó”.

* Thế giới đang hướng tới “bong bóng xanh”, nhà đầu tư cần cẩn trọng điều gì?

Quốc An (FT)