Cuộc tranh cãi nảy lửa về “bong bóng cổ phiếu lớn nhất quả đất”

Cuộc tranh cãi nảy lửa về “bong bóng cổ phiếu lớn nhất quả đất”

Cơn sốt trí tuệ nhân tạo đã tạo ra một gã khổng lồ mang tên Nvidia, giá trị vốn hóa tăng trưởng với tốc độ chóng mặt. Cuộc tranh luận giờ đây là liệu chúng ta có đang chứng kiến bong bóng tài sản lớn nhất trong lịch sử hay không.

Tầm vóc của người khổng lồ

Chỉ trong vòng chưa đầy hai năm, giá trị vốn hóa của Nvidia đã tăng từ dưới 1,000 tỷ USD lên hơn 4,000 tỷ USD. Nvidia không chỉ là doanh nghiệp có vốn hóa lớn nhất thế giới hiện nay mà còn lớn nhất lịch sử từ trước tới nay.

Tính đến tháng 10/2025, Nvidia chiếm 7.28% vốn hóa S&P 500, chỉ số gồm 500 doanh nghiệp niêm yết lớn nhất nước Mỹ. Tỷ trọng của riêng cổ phiếu Nvidia trong chỉ số MSCI World Index, bao gồm các công ty lớn nhất từ 47 quốc gia, là 5.04%, vượt qua tỷ trọng của toàn bộ thị trường chứng khoán Nhật Bản (4.78%).

Sự trỗi dậy của Nvidia đã chia Phố Wall nói riêng và giới quan sát toàn cầu thành hai phe đối lập gay gắt. Một bên là phe “Bò” tin rằng đây là sự khởi đầu của một cuộc cách mạng công nghệ mới, nơi Nvidia xứng đáng với mọi đồng định giá. Bên còn lại là phe “Gấu” cảnh báo về một thảm họa tài chính sắp xảy ra, với những tiếng vọng đáng sợ từ bong bóng dot-com năm 2000.

Phe “Bò”: Những người tin vào kỷ nguyên Nvidia

Lập luận của phe ủng hộ được xây dựng trên nền tảng là sự thống trị tuyệt đối và một cỗ máy tài chính hoạt động trơn tru.

Vị thế độc quyền vững chắc: Ngoài dẫn đầu, Nvidia gần như là độc quyền trong lĩnh vực của mình. Công ty kiểm soát hơn 80% thị trường chip AI chuyên dụng và tới 95% thị phần bộ xử lý dùng trong các trung tâm dữ liệu. Trong mảng GPU rời, con số này lên tới 92-94%.

Vị thế này mang lại cho Nvidia một sức mạnh định giá khổng lồ, biến họ thành người bán “cuốc và xẻng” trong cơn sốt vàng AI cung cấp công cụ thiết yếu cho tất cả mọi người.

“Con hào kinh tế” mang tên CUDA: Lợi thế lớn nhất của Nvidia không chỉ nằm ở phần cứng, mà là ở hệ sinh thái phần mềm CUDA.

Nền tảng phần mềm độc quyền này được Nvidia cho ra mắt từ năm 2006, từ rất lâu trước khi AI trở thành cơn sốt toàn cầu. Ngày nay, CUDA được coi là “iOS của thế giới AI” và là công cụ lập trình mặc định cho các nhà phát triển AI, với hơn 90% các thư viện AI quan trọng đều dựa trên công nghệ của Nvidia.

Nói cách khác, CUDA đã trở thành một “con hào kinh tế” sâu và rộng, giúp bảo vệ vị thế độc tôn của Nvidia vì việc chuyển sang một nền tảng mới là rất tốn kém và mất thời gian với khách hàng đã gắn bó với CUDA từ hàng chục năm qua.

Cổ máy tài chính phi thường: Sự thống trị của Nvidia được phản ánh qua các con số tài chính phi thường. Doanh thu nhảy vọt từ 364 tỷ USD vào năm 2022 khi ChatGPT mới ra mắt, lên 4,446 tỷ USD trong năm 2025 (số liệu TTM – 12 tháng gần nhất), tức là gấp hơn 12 lần. Mảng trung tâm dữ liệu, “viên ngọc quý” của công ty, chiếm tới 78% tổng doanh thu.

Nhờ mô hình kinh doanh không sở hữu nhà máy sản xuất (fabless) và quyền lực định giá sản phẩm, Nvidia hoạt động với hiệu suất cực cao, tạo ra khoảng 1.7 triệu USD doanh thu trên mỗi nhân viên.

Sức cầu tưởng như vô tận: Nhu cầu chip AI dường như đang là vô hạn. Không chỉ các gã khổng lồ công nghệ như Microsoft, Amazon, Google, mà hàng loạt quốc gia từ Pháp, Canada đến Ả Rập Xê Út đều đang đổ hàng tỷ USD để xây dựng các siêu máy tính AI của riêng mình trong làn sóng “AI có chủ quyền” (Sovereign AI).

Theo Morgan Stanley, toàn bộ sản lượng chip AI của Nvidia trong năm 2025 đã được bán hết từ cuối năm 2024, tức là tập đoàn này hiện chỉ lo sản xuất cho đủ yêu cầu, không cần đi tìm khách hàng.

Chu kỳ nâng cấp ngàn tỷ USD: Phe “Bò” tin rằng chúng ta chỉ mới ở giai đoạn đầu của một chu kỳ nâng cấp cơ sở hạ tầng trị giá 1 ngàn tỷ USD, khi các trung tâm dữ liệu trên toàn thế giới phải thay thế thiết bị cũ bằng phần cứng chuyên dụng cho AI. Nvidia đang ở vị thế độc nhất để hưởng lợi từ làn sóng này.

Hơn nữa, khách hàng của của Nvidia là những tập đoàn và Chính phủ có túi tiền rủng rỉnh và có lý do chiến lược để tiếp tục chi tiêu, khác biệt hoàn toàn với các startup thua lỗ đốt tiền trong cuộc khủng hoảng dot-com đầu thập niên 2000.

Phe “Gấu”: Những người cảnh báo về thảm họa

Bất chấp những luận điểm có vẻ vững chắc của phe ủng hộ Nvidia, phe hoài nghi lại nhìn thấy những dấu hiệu đáng báo động, với những tiếng vọng từ lịch sử.

Cơn ác mộng định giá: Lập luận chính của phe “Gấu” là cổ phiếu Nvidia đang được định giá “vượt xa sự hoàn hảo”, có nghĩa là mọi tin tức tốt lành trong tương lai dường như đã được phản ánh hết vào giá, không còn chỗ cho bất kỳ sai sót nào. Tỷ lệ vốn hóa thị trường trên doanh thu (Price-to-Sales) có thời điểm vọt lên hơn 40 lần, một con số cực kỳ cao, cho thấy sự mất cân đối nghiêm trọng. Một tin tức tích cực nhưng chưa đạt tới kỳ vọng của Phố Wall cũng có thể khiến cổ phiếu Nvidia cắm đầu.

Tiếng vọng của Cisco: Kịch bản của Nvidia hiện tại giống đến kỳ lạ với Cisco Systems vào năm 2000. Những lập luận ủng hộ Cisco năm xưa cũng khá giống với Nvidia bây giờ.

Cisco khi đó cũng là một công ty lớn đầu ngành, thống trị thị trường thiết bị mạng, xương sống của cơn sốt Internet. Và Internet được dự báo sẽ tạo nên một cuộc cách mạng sâu rộng, thay đổi hoàn toàn hoạt động kinh doanh nói riêng và cuộc sống con người nói chung. Cổ phiếu Cisco cũng tăng phi mã và được tung hô là khoản đầu tư chắc thắng.

Nhưng khi bong bóng dot-com vỡ tung, giá cổ phiếu Cisco đã sụp đổ 86% và phải mất hơn 20 năm mới quay lại đỉnh cũ, còn vốn hóa hiện nay thì vẫn thua xa năm 2000.

Điều đáng nói là những dự báo và kỳ vọng về Cisco đều khá sát với thực tế. Doanh nghiệp này có công nghệ và sản phẩm thật, không giống như các startup chỉ gắn thêm cái mác .com để “ăn theo trend”. Doanh thu mỗi năm hàng chục tỷ USD, có lãi liên tục, và Internet quả thực đã thay đổi cả thế giới. Nhưng một doanh nghiệp dù tốt đến đâu thì cổ phiếu của nó vẫn có thể là một khoản đầu tư tồi nếu định giá cao tới mức vô lý.

Rủi ro về nhu cầu và cạnh tranh: Nhu cầu hiện tại có thể chỉ mang tính nhất thời, một đợt “mua trước” ồ ạt do lo ngại thiếu hụt. Kịch bản bong bóng GPU dùng để đào tiền mã hóa năm 2017-2018 là một lời nhắc nhở, khi nhu cầu sụp đổ đã khiến Nvidia tồn kho hàng loạt và giá cổ phiếu giảm 50%.

Nghiêm trọng hơn, các khách hàng lớn nhất của Nvidia (Google, Amazon, Microsoft) cũng chính là những đối thủ tiềm tàng đáng gờm nhất. Những ông lớn công nghệ này đang tích cực phát triển chip AI “cây nhà lá vườn” (TPUs, Inferentia, Trainium) để giảm sự phụ thuộc và chi phí.

Những biến động địa chính trị: Sự phụ thuộc gần như hoàn toàn vào TSMC của Đài Loan để sản xuất chip tiên tiến là một rủi ro chuỗi cung ứng khổng lồ với Nvidia. 90% số chip tiên tiến (dưới 10nm) trên toàn thế giới được sản xuất bởi TSMC.

Bất kỳ sự bất ổn nào ở eo biển Đài Loan cũng có thể làm tê liệt hoạt động của Nvidia. Cùng lúc đó, các lệnh cấm vận của Mỹ lên Trung Quốc, dù nhằm kìm hãm đối thủ, lại vô tình thúc đẩy các công ty Trung Quốc như Huawei phải tăng tốc phát triển chip nội địa, tạo ra một đối thủ cạnh tranh đáng gờm trong tương lai.

Quy luật số lớn: Cuối cùng, một công ty không thể tăng trưởng theo cấp số nhân mãi mãi. “Quy luật số lớn” cho rằng khi một công ty đã đạt đến quy mô hàng nghìn tỷ USD, việc duy trì tốc độ tăng trưởng ba con số là gần như bất khả thi về mặt toán học. Tăng trưởng từ 40 tỷ lên 50 tỷ chỉ cần thêm 10 tỷ, nhưng tăng từ 4,000 tỷ lên 5,000 tỷ lại đòi hỏi tới 1,000 tỷ. Đến một lúc nào đó, Nvidia sẽ phải dừng lại.

Con mèo của Schrödinger trên Phố Wall

Vào năm 1935, nhà vật lý học Erwin Schrödinger đề ra một thí nghiệm tưởng tượng như sau: một con mèo bị nhốt trong một chiếc hộp kín, cùng với một lọ thuốc độc. Nếu lọ này mở ra thì con mèo sẽ chết, nếu không mở thì con mèo sẽ sống. Việc lọ này mở ra hay không là hoàn toàn ngẫu nhiên, con người không kiểm soát được và cũng không biết.

Theo lý thuyết cơ học lượng tử, trước khi chiếc hộp được mở ra để quan sát, con mèo ở trong một trạng thái chồng chập: nó vừa sống, lại vừa chết cùng một lúc. Chỉ hành động mở hộp mới buộc thực tại phải chọn một trong hai khả năng.

Cuộc tranh luận về Nvidia có thể được ví như thí nghiệm “con mèo của Schrödinger” trong vật lý lượng tử.

Bên trong chiếc hộp kín của thị trường, cổ phiếu Nvidia dường như đang tồn tại ở một trạng thái chồng chập của hai thực tại đối lập: nó vừa là một cuộc cách mạng công nghệ nền tảng, hoàn toàn xứng đáng với mức định giá hiện tại (con mèo đang sống), lại vừa là một bong bóng đầu cơ khổng lồ, được thổi phồng bởi sự cường điệu và chắc chắn sẽ sụp đổ (con mèo đã chết).

Cả hai phe “Bò” và “Gấu” đều có những lập luận xác đáng. Một bên nhìn vào các yếu tố cơ bản không thể chối cãi: sự thống trị thị trường, con hào kinh tế CUDA, nhu cầu mạnh mẽ và một cỗ máy tài chính hoàn hảo. Bên còn lại nhìn vào những quy luật bất biến của lịch sử tài chính: mọi bong bóng đều sẽ vỡ, định giá quá cao không bao giờ bền vững và không có công ty nào tăng trưởng mãi mãi.

Điều gì sẽ “mở chiếc hộp” và quyết định số phận của con mèo? Đó có thể là một báo cáo lợi nhuận trong tương lai, một khám phá công nghệ từ đối thủ cạnh tranh, một sự kiện địa chính trị bất ngờ, hay đơn giản chỉ là một sự thay đổi trong tâm lý của đám đông. Chỉ khi đó, một trong hai thực tại sẽ sụp đổ, và thực tại còn lại sẽ trở thành sự thật duy nhất.

Đức Quyền