Cú “lao dốc” bất ngờ của làn sóng M&A ngân hàng Ý

Cú “lao dốc” bất ngờ của làn sóng M&A ngân hàng Ý

Cuối mùa xuân vừa qua, ngành ngân hàng Ý đã dậy sóng với một loạt thương vụ chào mua và trả giá phức tạp, liên quan đến nhiều nhà cho vay lớn của quốc gia. Tuy nhiên, ba tháng sau, chỉ còn một lời chào mua đáng chú ý duy nhất vẫn còn hiệu lực.

Quang cảnh các chi nhánh của ngân hàng Ý Monte dei Paschi tại Rome. Nguồn: Nurphoto | Nurphoto | Getty Images

Mọi chuyện bắt đầu vào tháng 7, khi UniCredit quyết định rút lui khỏi thương vụ chào mua trị giá gần 15 tỷ euro (17.5 tỷ USD) nhắm vào Banco BPM ngay trước khi đề nghị hết hạn. Lý do được đưa ra là sự thiếu minh bạch trong các điều kiện mà chính quyền Rome áp đặt thông qua quy tắc sàng lọc “quyền lực vàng”. Tiếp đó, trong tháng này, các cổ đông của Mediobanca đã bỏ phiếu chống lại lời đề nghị trị giá khoảng 7 tỷ euro mà nhà cho vay này đưa ra cho Banca Generali. Động thái này đã làm thất bại một kế hoạch vốn được nhiều người xem là để phòng thủ trước sự quan tâm của ngân hàng Monte dei Paschi (MPS) do nhà nước hậu thuẫn đối với ít nhất 35% cổ phần của Mediobanca.

Tuy nhiên, MPS vẫn chưa từ bỏ cuộc chơi.

Hợp nhất là một giải pháp cho các ngân hàng dồi dào vốn của châu Âu nhằm tăng quy mô và cạnh tranh với các gã khổng lồ ngân hàng từ Phố Wall, vốn luôn có lợi nhuận cao hơn trong lịch sử. Làn sóng M&A đã lan đến các nhà cho vay châu Âu vào thời điểm hoạt động của ngành này được cải thiện rõ rệt. Lợi nhuận được củng cố nhờ các chương trình tái cấu trúc, sự thúc đẩy từ ngành công nghiệp quốc phòng châu Âu, lợi nhuận ngân hàng đầu tư cao hơn trong bối cảnh biến động từ chính sách thuế quan của Mỹ, và sự gia tăng trong các thương vụ M&A nói chung ở Nam Âu.

Đặc biệt, mạng lưới các lời chào mua phức tạp từ một số nhà cho vay chủ chốt của Ý – với sự vắng mặt đáng chú ý của người dẫn đầu là Intesa Sanpaolo – được hình thành dựa trên một động lực đã âm ỉ từ lâu trong hệ thống ngân hàng. Vào tháng 4, Fitch Ratings đã mô tả hệ thống này là “phân mảnh hơn” so với một số quốc gia châu Âu khác.

Cơ quan này cho biết vào thời điểm đó: “Quy mô lớn hơn có thể cho phép các ngân hàng hỗ trợ tốt hơn cho các khoản đầu tư của những tập đoàn lớn, bao gồm cả các sáng kiến liên quan đến ngành quốc phòng của Ý và châu Âu”.

Gần đây, nền kinh tế Ý đã trở thành mảnh đất màu mỡ cho sự tăng trưởng của ngành ngân hàng. Trong một báo cáo tháng 8, các nhà phân tích của Deutsche Bank nhận định nền kinh tế Ý đã “vượt trội hơn hầu hết các nước cùng khu vực Eurozone trong những năm gần đây, mặc dù đà tăng trưởng có thể chậm lại trong những năm tới khi sự bùng nổ đầu tư nhờ quỹ Next Generation EU và chi tiêu xây dựng giảm dần”. Họ nhấn mạnh rằng nước này sẽ cần chuyển hướng sang một nền kinh tế thiên về tiêu dùng hơn, nhất là khi phải đối mặt với áp lực sắp tới từ việc Mỹ tăng thuế quan.

Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) dự báo Ý sẽ đạt mức tăng trưởng kinh tế 0.5% trong năm nay, vượt qua mức tăng trưởng dự kiến 0.1% của Đức trong cùng kỳ. Trong một báo cáo tháng 7, tổ chức này cũng tuyên bố về “sự cải thiện hơn nữa về mức độ lành mạnh của ngành ngân hàng” tại Ý.

Cuộc đua M&A vẫn còn tiếp diễn

Dù tốc độ của các nỗ lực hợp nhất tại Ý đã chậm lại, các nhà phân tích cho rằng câu chuyện này còn lâu mới kết thúc.

Ông Filippo Maria Alloatti, người đứng đầu bộ phận tài chính tín dụng tại Federated Hermes Limited, cho biết: “Gần đây, chúng ta đã chứng kiến Banca BPER thâu tóm thành công Banca Sondrio, và Illimity Bank được Banca Ifis mua lại. Trong khi đó, Monte dei Paschi đang quyết liệt theo đuổi Mediobanca, và sự độc lập của Banco BPM có thể chỉ là tạm thời, khi Credit Agricole đang nhắm đến việc nắm giữ 20% cổ phần. Một cuộc sáp nhập giữa Credit Agricole Italy và Banco BPM có vẻ khả thi trong trung hạn”.

Ông nói thêm rằng khả năng MPS thắng thế trong lời đề nghị dành cho Mediobanca hiện đã cao hơn – một quan điểm được ông William Cain, người đứng đầu bộ phận Nghiên cứu M&A khu vực EMEA tại Mergermarket, đồng tình. Ông chia sẻ với CNBC rằng “cuộc bỏ phiếu về Banca Generali thực chất là một cuộc trưng cầu dân ý về chiến lược hoạt động độc lập của Mediobanca, và các cổ đông giờ đây đã thể hiện rõ quan điểm của mình về vấn đề đó”.

Ông tiếp tục: “Khả năng BMPS sẽ đảm bảo được 35% vốn cổ phần của Mediobanca ngày càng cao, một con số mà ban lãnh đạo trước đây cho biết họ sẽ hài lòng – và thậm chí có thể còn hơn thế nữa”.

Các ngân hàng Ý cũng đã đặt mục tiêu ra ngoài biên giới quốc gia. Động thái đầu tiên của UniCredit vào năm ngoái là dần dần tích lũy một lượng cổ phần tổng hợp lên tới khoảng 28% trong ngân hàng Commerzbank của Đức. Ngân hàng Ý này sau đó đã chuyển đổi số cổ phần này thành 26% vốn cổ phần trong Commerzbank và đã được Ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB) chấp thuận cho phép nắm giữ tới 29.9% cổ phần – làm dấy lên đồn đoán về một kế hoạch thâu tóm tiềm năng, điều mà Commerzbank và chính quyền Berlin đã phản đối.

Cũng chính UniCredit vào ngày 28/08 cho biết họ đã nâng tỷ lệ nắm giữ tại Alpha Bank của Hy Lạp lên gần 26%, sau khi sử dụng các công cụ tài chính để có thêm 5% cổ phần.

“Những gì đang diễn ra không chỉ là câu chuyện của riêng nước Ý – Ý đã trở thành một nghiên cứu điển hình quan trọng để EU kiểm nghiệm xem các thương vụ M&A có thể phát triển như thế nào trong lĩnh vực ngân hàng châu Âu”, ông Stefano Caselli, hiệu trưởng Trường Quản lý SDA Bocconi, chia sẻ với CNBC qua email.

Cơn sốt hợp nhất thực sự đã lan ra ngoài nước Ý. Vào tháng 7, Banco Santander của Tây Ban Nha cho biết họ đang trong quá trình mua lại ngân hàng TSB của Anh với giá 2.65 tỷ bảng Anh từ Sabadell. Bản thân nhà cho vay xứ Catalan này cũng đang chống lại sự theo đuổi của đối thủ đồng hương BBVA, vốn đã quyết định duy trì lời đề nghị thâu tóm bất chấp các điều kiện nghiêm ngặt từ chính phủ Madrid để thông qua giao dịch.

EU đã thách thức Tây Ban Nha về sự can thiệp của nước này vào thương vụ của BBVA và cũng đã có mâu thuẫn với Rome về việc sử dụng các quy tắc “quyền lực vàng”, vốn thường được áp dụng cho các giao dịch đe dọa an ninh quốc gia, trong thương vụ thâu tóm của UniCredit. Ủy ban châu Âu cũng đã đặt câu hỏi về việc chính phủ Ý bán 15% cổ phần trong ngân hàng MPS đã được giải cứu vào tháng 11, trong đó Rome vẫn giữ 11.73% cổ phần. Bộ trưởng Tài chính Ý Giancarlo Giorgetti đã bảo vệ “sự đúng đắn tuyệt đối” của việc thoái vốn, đồng thời cũng dọa từ chức nếu ông bị bác bỏ các điều kiện mà Rome áp đặt lên UniCredit. Các điều kiện này bao gồm một lộ trình để nhà cho vay này ngừng hoạt động tại Nga và yêu cầu giữ nguyên tỷ lệ cho vay trên tiền gửi của Banco BPM trong 5 năm.

Ông Alloatti tuyên bố: “Sự can thiệp của Bộ Tài chính Ý là nguyên nhân cuối cùng dẫn đến thất bại cho nỗ lực thâu tóm lần thứ ba của UniCredit đối với Banco BPM”.

Trong trường hợp của thương vụ MPS, ông Caselli của Trường Quản lý SDA Bocconi cho rằng Rome “chỉ đơn giản hành động như một cổ đông”.

“Một mặt, chúng ta kỳ vọng Nhà nước sẽ can thiệp khi một ngân hàng gặp khó khăn. Mặt khác, chúng ta muốn người nộp thuế không bị mất tiền, và lý tưởng nhất là có lãi. Đồng thời, chúng ta lại muốn Nhà nước giữ vai trò trung lập”, ông Caselli nói. “Thật khó để đạt được tất cả những điều này cùng một lúc”.

Sự giám sát của EU

EU, một bên ủng hộ việc hợp nhất các nhà cho vay, đã khởi động khuôn khổ giám sát liên minh ngân hàng kể từ cuộc khủng hoảng tài chính, nhưng vẫn chưa hoàn thành sáng kiến này.

Bà Claudia Buch, chủ tịch ban giám sát của ECB, cho biết vào tháng 4: “Hy vọng rằng liên minh ngân hàng sẽ dẫn đến sự hội nhập chặt chẽ hơn của các thị trường ngân hàng trên khắp châu Âu đã không hoàn toàn thành hiện thực. Các vụ sáp nhập xuyên biên giới vẫn còn tương đối hiếm, khoảng 75% danh mục cho vay của các ngân hàng được đầu tư vào thị trường nội địa, và rất ít ngân hàng có mô hình kinh doanh thực sự mang tầm châu Âu”.

Các thương vụ hợp nhất đã làm giảm số lượng ngân hàng tại EU kể từ năm 2009, dù vậy vẫn còn khoảng 4,752 ngân hàng đang hoạt động tại Liên minh châu Âu tính đến tháng 6, trong đó có 418 ngân hàng ở Ý, theo Statista.

Và việc thiếu vắng các thương vụ hợp nhất xuyên biên giới quy mô lớn đang gây ra một số thất vọng trong khối.

Chủ tịch Cơ quan Ngân hàng châu Âu (EBA), ông Jose Manuel Campa, nói với Politico vào đầu tuần này: “Tôi cảm thấy thất vọng vì tôi tiếp tục thấy các vụ sáp nhập trong nước với logic phục vụ lợi ích nội địa, chứ không phải các vụ sáp nhập trên thị trường chung”.

Quốc An (Theo CNBC)