“Cá voi” công nghệ Mỹ của Thụy Sĩ

“Cá voi” công nghệ Mỹ của Thụy Sĩ

Ngân hàng Trung ương của Thụy Sĩ đã âm thầm trở thành một trong những nhà đầu tư công nghệ lớn nhất thế giới, với danh mục cổ phiếu có giá trị tương đương gần 1/5 tổng sản lượng quốc gia hàng năm.

Ngân hàng trung ương của Thụy Sĩ vốn nổi tiếng bảo thủ đã rót hơn 42 tỷ USD vào Apple, Microsoft, Amazon, Nvidia và Meta.

Theo hồ sơ nộp lên Ủy ban Giao dịch và Chứng khoán Mỹ (SEC) vào tháng 6, Ngân hàng Quốc gia Thụy Sĩ (SNB) đang nắm giữ lượng cổ phiếu trị giá 167 tỷ USD tại Mỹ, phân bổ trên hơn 2,300 vị thế.

Hơn 42 tỷ USD trong số đó được rót vào chỉ 5 công ty gồm Amazon, Apple, Meta, Microsoft và Nvidia đã đưa SNB trở thành một nhà đầu tư lớn tại Thung lũng Silicon. Chỉ riêng cổ phần tại Apple có giá trị gần 10 tỷ USD và tại Nvidia là hơn 11 tỷ USD.

SNB lớn cỡ nào?

Mặc dù không phải là một quỹ đầu tư quốc gia, nhưng với bảng cân đối kế toán trị giá 855 tỷ USD (bao gồm cả các khoản đầu tư công nghệ), SNB vẫn được xếp ngang hàng với một số quỹ đầu tư nhà nước lớn nhất thế giới, như của Singapore và Qatar.

Arturo Bris, giáo sư tài chính tại Trường Kinh doanh IMD, nhận định: “Thụy Sĩ không cần một quỹ đầu tư quốc gia khi đã có SNB. Nhưng họ không muốn đóng bất kỳ vai trò nào trong các công ty này – đây hoàn toàn là một công cụ để quản lý tiền tệ”.

SNB là một tổ chức bảo thủ nhưng lại có cách thức hoạt động rất độc đáo. Không có ngân hàng trung ương nào khác nắm giữ lượng cổ phiếu lớn như SNB. Theo IMD, Ngân hàng Trung ương Nhật Bản, vốn cũng có tỷ trọng cổ phiếu lớn, lại chủ yếu nắm giữ cổ phiếu trong nước thông qua các quỹ hoán đổi danh mục (ETF) theo chỉ số.

Tuy nhiên, khối tài sản khổng lồ của SNB đã làm dấy lên những lời kêu gọi ngày càng nhiều về việc quản lý danh mục đầu tư một cách chủ động hơn nhằm thúc đẩy lợi nhuận. Khoản đầu tư lớn của SNB vào cổ phiếu công nghệ Mỹ diễn ra trong bối cảnh các tổ chức khác, như Ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB), đã cảnh báo về nguy cơ bong bóng trong lĩnh vực này.

Đồng franc Thụy Sĩ được xem là một kênh trú ẩn an toàn trên toàn cầu nhờ sự ổn định về chính trị và kinh tế của đất nước. Trong các cuộc khủng hoảng  từ khủng hoảng tài chính toàn cầu đến khủng hoảng nợ công khu vực đồng EUR, các nhà đầu tư lại đổ xô vào Thụy Sĩ.

Nhưng sức mạnh của đồng franc lại là một thách thức dai dẳng. Đây là đồng tiền hoạt động tốt nhất thế giới trong 50, 25, 10 và 5 năm qua, và đã tăng giá hơn 13% so với đồng USD trong năm nay trong bối cảnh cú sốc thuế quan của Tổng thống Mỹ Donald Trump. Sức mạnh này có nguy cơ gây ra suy thoái giảm phát, một kịch bản đòi hỏi SNB phải can thiệp, đồng thời cũng ảnh hưởng đến khả năng cạnh tranh xuất khẩu của đất nước.

Để đối phó, SNB thường xuyên bán ra đồng franc và mua vào các ngoại tệ khác, chủ yếu là USD và EUR, nhằm làm suy yếu đồng nội tệ.

Karsten Junius, kinh tế trưởng tại ngân hàng tư nhân Thụy Sĩ Safra Sarasin, cho biết cách tiếp cận này thể hiện một sự khác biệt cơ bản so với phương thức hoạt động của các ngân hàng trung ương khác.

Ông cho biết, trong khi Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) và ECB sử dụng lượng tiền mới được tạo ra để mua trái phiếu Chính phủ của chính mình nhằm mục đích giảm lãi suất và làm suy yếu đồng nội tệ, thì SNB không thể làm điều tương tự. Lý do là thị trường trái phiếu của Thụy Sĩ quá nhỏ so với bảng cân đối kế toán khổng lồ của ngân hàng này.

Thay vào đó, bằng cách mua ngoại tệ để làm suy yếu đồng franc, rồi sau đó dùng số tiền này đầu tư vào trái phiếu và cổ phiếu nước ngoài, SNB đang thực hiện điều mà một số nhà phân tích gọi là nới lỏng định lượng “ở nước ngoài”. Trong thập kỷ qua, chiến lược đó đã đưa họ đến với một trong những loại tài sản lớn nhất và có hiệu suất tốt nhất thế giới: cổ phiếu công nghệ Mỹ.

Theo dữ liệu SNB công bố, hiện có khoảng 87% tài sản trên bảng cân đối kế toán của ngân hàng này là tài sản bằng ngoại tệ. Trong đó, khoảng 2/3 là trái phiếu Chính phủ, 10% là trái phiếu doanh nghiệp và 25% là cổ phiếu. Danh mục cổ phiếu Mỹ mà SNB nắm giữ được công bố công khai thông qua các hồ sơ nộp lên SEC.

Sự khác biệt của SNB

Không giống như hầu hết ngân hàng trung ương, SNB không thuộc sở hữu của Chính phủ. Khoảng một nửa cổ phần của ngân hàng này do các bang và ngân hàng cấp bang của Thụy Sĩ nắm giữ, phần còn lại thuộc về các nhà đầu tư cá nhân. Cổ phiếu của SNB cũng được niêm yết trên sàn chứng khoán Thụy Sĩ.

Stefan Gerlach, kinh tế trưởng tại Ngân hàng EFG ở Zurich, cho biết: “Có thể hiểu tại sao SNB được so sánh với một quỹ đầu tư quốc gia – họ sở hữu quá nhiều tài sản và có một bảng cân đối kế toán quá lớn. Nhưng không giống như một quỹ đầu tư quốc gia, vốn tìm kiếm lợi nhuận thông qua đầu tư chủ động, SNB lại có một tư duy khác”.

SNB không thực hiện quyền biểu quyết của mình tại Mỹ. Tuy nhiên, dù theo đuổi triết lý đầu tư thụ động, họ không phải là một nhà đầu tư “ngồi yên”. Dữ liệu của IMD từ hồ sơ SEC cho thấy, vào năm 2023, ngân hàng này không nắm giữ cổ phiếu nào của Berkshire Hathaway. Nhưng đến năm 2025, họ đã xây dựng được một vị thế trị giá hơn 2 tỷ USD.

Ngân hàng này cũng đã tăng đáng kể khoản đầu tư vào Nvidia, với số lượng cổ phiếu nắm giữ tăng hơn sáu lần trong cùng kỳ. Giá trị cổ phần của họ đã tăng hơn 175%, phản ánh cả việc mua thêm cổ phiếu lẫn đà tăng vọt của giá cổ phiếu nhà sản xuất chip này.

Trong hai năm qua, SNB đã giảm vị thế tại Meta và Netflix – dù giá trị của những khoản đầu tư này vẫn tăng mạnh. Tương tự, mặc dù hiện nắm giữ ít cổ phiếu Palantir Technologies hơn, giá trị cổ phần của SNB tại công ty phân tích dữ liệu này vẫn tăng gấp tám lần nhờ giá cổ phiếu tăng vọt.

Tuy nhiên, SNB hoàn toàn tránh né một số lĩnh vực nhất định. Christel Rendu de Lint, đồng Giám đốc điều hành của công ty đầu tư Vontobel, cho biết ngành ngân hàng và một số cổ phiếu tài chính nằm trong số đó.

Bà cho biết: “SNB không đầu tư vào các ngân hàng có tầm quan trọng hệ thống trên toàn cầu để tránh bất kỳ xung đột lợi ích nào có thể bị diễn giải là thiên vị”.

Theo báo cáo phát triển bền vững của ngân hàng, SNB cũng tránh đầu tư vào các công ty liên quan đến các loại vũ khí bị quốc tế lên án.

Tuy nhiên, cách tiếp cận đầu tư của SNB cũng tồn tại những rủi ro. Một cú sụt giảm mạnh trên thị trường chứng khoán và tiền tệ có thể nhanh chóng xóa sổ lợi nhuận của ngân hàng này. Trong hai năm 2022 và 2023, SNB đã ghi nhận khoản lỗ hàng tỷ franc, một phần do giá trị tài sản sụt giảm và biến động tỷ giá.

Ngân hàng đã báo cáo khoản lỗ 15.3 tỷ franc Thụy Sĩ trong nửa đầu năm 2025, do đồng USD sụt giá đã ảnh hưởng đến danh mục ngoại tệ của mình.

Cổ phiếu công nghệ Mỹ cũng đã bị bán tháo trong năm nay trước bối cảnh xuất hiện nhiều cảnh báo rằng cơn sốt trí tuệ nhân tạo có thể đã đi quá đà.

Theo Gerlach, những khoản lỗ như vậy đã dẫn đến các lời kêu gọi định kỳ từ giới phân tích và chính trị gia, yêu cầu SNB xem xét lại chiến lược đầu tư dự trữ của mình. Một số ý kiến đề xuất giao một phần danh mục cho các nhà quản lý quỹ bên ngoài để tạo ra lợi nhuận cao hơn. Hội đồng ngân hàng của SNB, bao gồm các thành viên đến từ giới doanh nghiệp, chính phủ và học thuật, là cơ quan chịu trách nhiệm giám sát chiến lược đầu tư.

Nhưng theo các nhà kinh tế, hiện tại vẫn chưa có kế hoạch nào nhằm thay đổi hệ thống này.

SNB từ chối bình luận. Trang web của ngân hàng cho biết: “Tài sản trong một quỹ đầu tư quốc gia sẽ phải đối mặt với rủi ro tỷ giá hối đoái tương tự như dự trữ ngoại hối của SNB; ngay cả khi có tỷ trọng cao hơn nhiều các khoản đầu tư “thực” như cổ phiếu cũng không thể bảo vệ tài sản khỏi biến động giá trị”.

Ông Junius của Safra Sarasin cảnh báo rằng việc thay đổi như vậy có thể làm suy yếu sự linh hoạt của ngân hàng.

Ông nói: “Việc thuê ngoài sẽ làm giảm tính thanh khoản. Khi đó, các tài sản sẽ không còn sẵn có để được sử dụng cho chính sách tiền tệ một cách nhanh chóng hay kín đáo”.

Ví dụ, sau đại dịch COVID-19, SNB đã có thể nhanh chóng bán ngoại tệ và mua lại đồng franc để góp phần giảm bớt áp lực lạm phát.

Ông Junius kết luận: “Việc thay đổi đó đơn giản không phải là một ý hay”.

Quốc An (Theo FT)