Băng tan và cuộc đua khoáng sản Bắc Cực tăng tốc

Băng tan và cuộc đua khoáng sản Bắc Cực tăng tốc

Cuộc chạy đua toàn cầu nhằm khai phá nguồn tài nguyên nằm dưới lớp băng Bắc Cực đang bước vào giai đoạn bứt tốc đầy kịch tính. Trong nỗ lực phá vỡ thế độc tôn khoáng sản của Trung Quốc, nhiều quốc gia đang hướng sự chú ý vào khu vực thưa dân nhưng băng tan nhanh này để tìm kiếm nguồn nguyên liệu thô và tận dụng các tuyến thương mại mới.

Những ngôi nhà sơn màu truyền thống nhìn ra vùng biển băng tại quận Old Nuuk, gần ngọn núi Sermitsiaq ở Nuuk, Greenland, vào ngày 03/04/2025. Bloomberg | Bloomberg | Getty Images

Tổng thống Mỹ Donald Trump nhiều lần nhấn mạnh tầm quan trọng của Greenland và gọi quyền sở hữu hòn đảo Bắc Cực này là “sự cần thiết tuyệt đối” đối với Mỹ vì các lý do an ninh quốc gia và kinh tế.

Canada gần đây cũng tăng tốc đầu tư vào Bắc Cực như một phần trong chiến lược khai phá tiềm năng tài nguyên, trong bối cảnh quan hệ ngoại giao với Mỹ căng thẳng.

Nga, quốc gia sở hữu đường bờ biển Bắc Cực dài nhất, từ lâu xem khu vực này là ưu tiên chiến lược. Ngày 18/11, Tổng thống Vladimir Putin ca ngợi việc hạ thủy tàu phá băng chạy bằng năng lượng hạt nhân mới và nhấn mạnh sự cần thiết phải củng cố vị thế của Nga tại Bắc Cực.

Trao đổi với CNBC, ông Marc Lanteigne – Phó Giáo sư tại Đại học Bắc Cực Na Uy cho biết Bắc Cực được xem là nguồn cung cấp nhiều loại nguyên liệu thô, từ dầu khí đến các vật liệu chiến lược và đất hiếm.

Ông nhận định Greenland hiện sở hữu “kho chứa khổng lồ” gồm kim loại cơ bản, kim loại quý, đá quý, đất hiếm và uranium…, nhưng việc khai thác trên thực tế vẫn bị xem là bất khả thi. Tuy nhiên, tình trạng biến đổi khí hậu và điều kiện di chuyển thuận lợi hơn trên Bắc Băng Dương, đặc biệt vào mùa hè, đang khiến Greenland được đánh giá cao hơn như một nguồn thay thế tiềm năng đối với nhiều vật liệu chiến lược mà Trung Quốc đang chi phối.

Một phân tích hình ảnh vệ tinh do Đại học Leeds (Anh) công bố năm ngoái cho thấy nhiều phần của dải băng và sông băng Greenland đã biến mất, nhường chỗ cho vùng đất ngập nước, cây bụi và đá trơ trọi. Với các doanh nghiệp khai khoáng, sự mất mát băng này vô tình khiến một số khoáng sản chiến lược trên đảo dễ tiếp cận hơn.

Ông Tony Sage, CEO Critical Metals – công ty đang phát triển một trong những tài sản đất hiếm lớn nhất thế giới tại miền Nam Greenland – cho biết sự quan tâm từ giới đầu tư gia tăng mạnh trong những tháng gần đây, đặc biệt kể từ khi ông Trump trở lại Nhà Trắng và nhắc lại giá trị chiến lược của khu vực này.

Ông Sage nói với CNBC rằng “ngay từ nhiệm kỳ đầu của ông Trump, khoảng năm 2018-2019, câu chuyện về đất hiếm Greenland đã bắt đầu được chú ý”.

Nhận thức và thực tế

Bên cạnh Critical Metals, Amaroq cũng đang đẩy mạnh khai thác tài nguyên tại Greenland. Giám đốc điều hành của Amaroq ông Eldur Olafsson cho biết phát hiện đất hiếm phẩm cấp cao gần đây ở miền Nam Greenland “có ý nghĩa rất lớn” đối với công ty. Dự án này sẽ mất vài năm để phát triển và đánh dấu bước tiến đầu tiên của Amaroq vào lĩnh vực đất hiếm khi họ mở rộng danh mục ngoài vàng và các khoáng sản chiến lược khác.

Ngày 11/11, chỉ một tuần sau công bố đất hiếm, Amaroq xác nhận phát hiện trữ lượng thương mại germanium và gallium tại trung tâm phía Tây Greenland. Ông Olafsson đánh giá diễn biến này mang ý nghĩa chiến lược quan trọng hơn nữa.

Cảnh quay trên không cho thấy các tảng băng trôi nổi trên mặt nước dưới ánh mặt trời, với hậu cảnh là các tòa nhà ngoài khơi Nuuk, Greenland, vào ngày 11/03/2025 – ngày bầu cử lập pháp của vùng lãnh thổ tự trị Đan Mạch này. Odd Andersen | Afp | Getty Images

Theo ông, germanium và gallium là vật liệu thiết yếu của xe điện, chất bán dẫn và ứng dụng quân sự. Trung Quốc, nhà sản xuất chính, đã áp đặt kiểm soát xuất khẩu hai kim loại này từ năm 2023 và sau đó cấm hoàn toàn xuất sang Mỹ để đáp trả các biện pháp của Washington. Bắc Kinh đã đình chỉ lệnh cấm nhưng vẫn duy trì hạn chế.

Ông Olafsson nhận định đây là loại khoáng sản Mỹ và EU đang cần ngay bây giờ. Ông cho biết Amaroq có thể triển khai giải pháp ngắn hạn thông qua khai thác kẽm, chì, bạc, germanium và gallium, đồng thời phát triển kế hoạch xuất khẩu đất hiếm. Tuy nhiên, ông lưu ý thị trường đất hiếm vẫn tương đối nhỏ và doanh nghiệp cần tạo dòng tiền từ danh mục vàng cùng các kim loại chiến lược khác để duy trì hoạt động.

Khi được hỏi liệu cuộc cạnh tranh tài nguyên Bắc Cực có thể ví như “cơn sốt vàng” hay không, ông Lanteigne cho rằng đây là nơi “nhận thức và thực tế bắt đầu va chạm”. Ông cho biết dù có nhiều thảo luận về cuộc đua khai thác tại Greenland, nhưng thực tế việc thiết lập một mỏ đòi hỏi phải mang theo mọi thứ theo đúng nghĩa đen.

Ngay cả trong điều kiện thuận lợi, khí hậu khắc nghiệt và địa hình hẻo lánh của Greenland khiến các dự án có thể mất 15-20 năm trước khi tạo ra lợi nhuận đáng kể.

Bắc Cực thuộc Thụy Điển

Không chỉ Greenland, khu vực Bắc Cực thuộc Thụy Điển cũng tham gia cuộc đua khoáng sản. Tập đoàn khai khoáng nhà nước LKAB đang phát triển một trong những mỏ đất hiếm lớn nhất châu Âu là Per Geijer, được phát hiện năm 2023, gần mỏ quặng sắt lớn của công ty tại Kiruna.

Mưa rơi trong bức ảnh toàn cảnh chụp ngày 21/08/2025 cho thấy mỏ quặng sắt LKAB và tấm biển mang logo công ty ở Kiruna, miền Bắc Thụy Điển. Jonathan Nackstrand | Afp | Getty Images

Ông Niklas Johansson, Phó Chủ tịch cấp cao phụ trách quan hệ công và đối ngoại tại LKAB, cho biết công ty đang trao đổi với các nhà lập pháp châu Âu để đảm bảo dự án khả thi về kinh tế. Ông cho rằng dù họ đã đưa được vật liệu lên mặt đất nhờ tận dụng chi phí từ quặng sắt, vẫn chưa thể chắc chắn rằng đây là mô hình kinh doanh khả thi một cách rõ ràng.

Johansson nói thêm: “Nếu ngay cả chúng tôi – những người vốn đã có hạ tầng sẵn có, còn gặp khó, thì những công ty khác ở châu Âu sẽ phải đối mặt với thách thức lớn đến mức nào?”.

Quốc An (Theo CNBC)