Ngân hàng Thế giới: Các nền kinh tế đang phát triển chi trả nợ ở mức kỷ lục

Ngân hàng Thế giới: Các nền kinh tế đang phát triển chi trả nợ ở mức kỷ lục

Ngân hàng Thế giới đưa ra một cảnh báo đáng lo ngại: trong giai đoạn 2022–2024, các nền kinh tế đang phát triển đã phải chi trả số tiền nợ gốc và lãi vay nước ngoài vượt số vốn vay mới tới 741 tỷ USD.

Trụ sở Ngân hàng Thế giới (WB) ở Washington, DC, Mỹ. (Ảnh: IRNA/TTXVN)

Báo cáo Nợ Quốc tế do Ngân hàng Thế giới (WB) công bố ngày 5/12 đưa ra một cảnh báo đáng lo ngại: trong giai đoạn 2022–2024, các nền kinh tế đang phát triển đã phải chi trả số tiền nợ gốc và lãi vay nước ngoài vượt số vốn vay mới tới 741 tỷ USD – mức chênh lệch lớn nhất trong ít nhất 50 năm. Điều này cho thấy nhiều quốc gia đang bước vào một chu kỳ tài chính eo hẹp hơn, trong khi nhu cầu vốn cho phát triển vẫn rất lớn.

Dù vậy, bức tranh năm 2024 có phần bớt u ám hơn khi áp lực nợ tại hầu hết các quốc gia đã phần nào giảm bớt, nhờ lãi suất toàn cầu đạt đỉnh và thị trường trái phiếu mở cửa trở lại, giúp nhiều nước tránh được nguy cơ vỡ nợ, chủ yếu thông qua tái cơ cấu nợ.

Tổng cộng, 90 tỷ USD nợ nước ngoài đã được các nước đang phát triển đàm phán lại trong năm 2024 – mức cao nhất kể từ năm 2010. Trong khi đó, các nhà đầu tư cũng đang quay lại thị trường trái phiếu, rót khoảng 80 tỷ USD vốn mới.

Nhờ đó, một số quốc gia đã hoàn tất các đợt phát hành trái phiếu trị giá hàng tỷ USD. Tuy nhiên, cái giá mà các quốc gia phải trả cho nguồn vốn này không hề rẻ, với lãi suất phổ biến quanh mức 10%, cao gấp đôi so với trước năm 2020.

Ông Indermit Gill, Chuyên gia Kinh tế trưởng kiêm Phó Chủ tịch Cấp cao phụ trách Kinh tế Phát triển của Nhóm Ngân hàng Thế giới, nhận định: “Các điều kiện tài chính toàn cầu có thể đang cải thiện, nhưng các nước đang phát triển không nên lầm tưởng rằng họ đã thoát khỏi nguy hiểm.”

Theo ông, nợ vẫn tiếp tục chồng chất thậm chí theo những hình thức mới phức tạp hơn. Vì vậy, thay vì vội vàng quay lại thị trường quốc tế để vay mượn, các chính phủ cần tận dụng giai đoạn “dễ thở” hiện nay để củng cố nền tảng tài khóa.

Báo cáo của WB chỉ ra rằng năm 2024, tổng nợ nước ngoài của các quốc gia thu nhập thấp và trung bình đã tăng lên mức kỷ lục 8.900 tỷ USD. Trong số này, 78 quốc gia (chủ yếu là thu nhập thấp) thuộc diện vay vốn từ Hiệp hội Phát triển Quốc tế (IDA) của WB đang gánh khoản nợ 1.200 tỷ USD.

Chi phí vay nợ cũng leo thang đáng kể: lãi suất bình quân mà các nền kinh tế đang phát triển phải trả cho những khoản vay công từ các chủ nợ chính thức đã leo lên mức cao nhất trong 24 năm, còn lãi suất phải trả cho các chủ nợ tư nhân cũng ở mức cao nhất trong 17 năm. Hệ quả là trong năm 2024, các nước đang phát triển đã phải chi 415 tỷ USD tiền lãi – một khoản tiền lẽ ra dành cho y tế cơ bản, giáo dục và hạ tầng thiết yếu.

Tác động xã hội của gánh nặng nợ đặc biệt nghiêm trọng tại những nước mắc nợ nặng nhất. Tại 22 quốc gia có nợ nước ngoài vượt 200% doanh thu xuất khẩu, trung bình 56% dân số không đủ khả năng chi trả chế độ ăn uống tối thiểu để đảm bảo sức khỏe. 18 trong số này là các nước thuộc diện vay vốn IDA, nơi gần 2/3 dân số không đủ tiền cho các bữa ăn cơ bản.

Nguồn vốn vay chi phí thấp ngày càng trở nên khan hiếm, ngoại trừ các khoản từ những ngân hàng phát triển đa phương như WB – hiện là nhà tài trợ lớn nhất cho các nước thuộc diện vay vốn IDA.

Trong năm 2024, WB đã cung cấp khoản tài chính ròng kỷ lục 18,3 tỷ USD và 7,5 tỷ USD viện trợ không hoàn lại cho các nước IDA.

Ngược lại, các chủ nợ song phương chính thức – chủ yếu là những chính phủ và tổ chức liên quan– đã thu hẹp hoạt động cho vay sau các đợt tái cơ cấu nợ lớn, khiến lượng vốn họ thu hồi cao hơn 8,8 tỷ USD so với giải ngân cho những nước đang phát triển.

Trước sự thu hẹp của nguồn vốn ưu đãi, nhiều quốc gia buộc phải chuyển sang vay nợ trong nước. Trong số 86 quốc gia có dữ liệu, hơn một nửa ghi nhận nợ chính phủ trong nước tăng nhanh hơn nợ nước ngoài.

Bà Haishan Fu, Giám đốc Thống kê kiêm Giám đốc Nhóm Dữ liệu Phát triển của WB, đánh giá đây là dấu hiệu tích cực của sự phát triển thị trường vốn nội địa, nhưng cảnh báo rằng vay quá nhiều trong nước có thể buộc các ngân hàng nội địa ưu tiên mua trái phiếu chính phủ thay vì cấp tín dụng cho khu vực tư nhân, qua đó làm suy yếu động lực tăng trưởng.

Ngoài ra, nợ trong nước thường có kỳ hạn ngắn, dẫn đến rủi ro tái cấp vốn cao hơn./.