Cuộc chiến thuế quan của ông Trump: Ai đang trả giá?

Cuộc chiến thuế quan của ông Trump: Ai đang trả giá?

Chính sách thuế quan của Mỹ, được định hình bởi những sắc lệnh phức tạp và những cuộc đàm phán căng thẳng, đã và đang tạo ra những ảnh hưởng sâu rộng, không chỉ làm thay đổi giá cả hàng hóa mà còn châm ngòi cho một cuộc chiến pháp lý mang tính quyết định tại Tòa án Tối cao.

Ảnh minh họa bởi Anna Lefkowitz/The Washington Post; Sarah L. Voisin/The Washington Post; iStock

Các chính sách thuế quan của ông Trump thay đổi chóng mặt

Các chính sách thuế quan của Tổng thống Donald Trump được ban hành dồn dập, mạnh mẽ và phức tạp, khiến việc theo dõi trở nên khó khăn.

Có những loại thuế nhắm vào hoạt động buôn lậu hàng cấm; có những loại nhằm cải thiện cán cân thương mại, một số trong đó đã được rút lại. Thuế quan với Trung Quốc thì liên tục thay đổi, lúc tăng, lúc lại tăng thêm, rồi giảm nhẹ, và sau đó lại giảm. Thuế quan đối với ô tô nhập khẩu, nhưng lại không áp dụng cho tất cả linh kiện ô tô và thấp hơn đối với xe Bentley. Gần đây nhất là thuế quan áp lên Brazil, liên quan đến việc truy tố cựu Tổng thống Jair Bolsonaro vì vai trò của ông trong một cuộc đảo chính bất thành.

Diễn biến mới nhất là vào ngày 14/11, khi ông Trump ban hành một sắc lệnh hành pháp tạm dừng áp thuế đối với nhiều sản phẩm thực phẩm và nông sản, bao gồm thịt bò, cà phê và nhiều loại gia vị.

Các loại thuế mà nhà nhập khẩu phải trả để đưa sản phẩm từ nước ngoài vào Mỹ đã thay đổi quá nhiều. Do đó, không có gì lạ khi người tiêu dùng Mỹ không nắm rõ loại thuế nào đang có hiệu lực, loại nào đã bị hủy bỏ và loại nào đang được xem xét.

Thêm vào đó là hai vụ kiện tại Tòa án Tối cao, các cuộc đàm phán thương mại đầy biến động với các đồng minh lâu năm và những lo ngại về an ninh quốc gia. Tất cả yếu tố này tạo nên một bức tranh phức tạp.

Dưới đây là những điều cần biết về các loại thuế quan hiện hành, những thách thức pháp lý tại tòa án và tác động của chúng đối với người tiêu dùng.

Những loại thuế quan nào hiện đang có hiệu lực?

Các loại thuế quan đáng chú ý nhất mà người Mỹ đang đối mặt là những loại áp dụng cho hàng hóa từ gần như mọi quốc gia trên thế giới, với mức thuế dao động từ 50% đối với hàng xuất khẩu của Brazil đến 10% đối với hàng hóa từ Anh. Các khoản thuế này thường do các công ty Mỹ nhập khẩu hàng hóa thanh toán khi chúng đi qua biên giới.

Mức thuế quan của Mỹ đối với 15 đối tác thương mại hàng đầu

Số liệu năm 2024 là mức thuế quan hiệu lực ước tính. Lưu ý: Mức thuế năm 2024 của Trung Quốc thể hiện mức thuế quan trung bình của Mỹ đối với hàng xuất khẩu của Trung Quốc. Nguồn: Cục Điều tra Dân số, Datawheel, Viện Kinh tế Quốc tế Peterson. Mức thuế quan hiệu lực được tính toán bằng cách sử dụng dữ liệu từ Dataweb của Ủy ban Thương mại Quốc tế Hoa Kỳ. Theo Rachel Lerman, Szu Yu Chen, Shelly Tan / THE WASHINGTON POST

Tuy nhiên, phạm vi không chỉ dừng lại ở thành phẩm. Ông Trump còn áp thêm thuế quan lên nhiều linh kiện cơ bản của ngành sản xuất, bao gồm thuế 50% đối với thép, nhôm và đồng. Thuế quan cũng đã ảnh hưởng đến ô tô ở mức 25% – với nhiều ngoại lệ, 10% đối với gỗ và 25% đối với đồ nội thất bọc nệm và bàn trang điểm.

Các mức thuế quan mà ông Trump đe dọa và áp đặt có thể không được áp dụng đồng đều cho tất cả nhà nhập khẩu. Tổng thống đã thể hiện sự sẵn lòng điều chỉnh hoặc miễn trừ các quy định cho những công ty đồng ý thúc đẩy, hoặc có tiềm năng thúc đẩy, sản xuất tại Mỹ. Ông Trump khẳng định rằng thuế quan sẽ mang đến sự hồi sinh của ngành sản xuất, một lĩnh vực ngày càng bị thu hẹp tại Mỹ. Khi ông Trump đe dọa áp thuế 100% đối với chip máy tính, một thành phần quan trọng của mọi thiết bị điện tử tiêu dùng, ông nói rằng mức thuế này sẽ không áp dụng cho các công ty cam kết “xây dựng” trên đất Mỹ.

Những loại thuế quan nào bị thách thức trong các vụ kiện tại Tòa án Tối cao?

Các loại thuế quan nổi bật và gây tranh cãi nhất của ông Trump đang đối mặt với một mối đe dọa mang tính sống còn trước Tòa án Tối cao Hoa Kỳ. Tòa đã lắng nghe các phiên tranh tụng miệng vào đầu tháng 11 về các vụ kiện do các doanh nghiệp nhỏ, được hậu thuẫn bởi những nhà tài trợ có ảnh hưởng, khởi xướng. Họ cho rằng ông Trump không có thẩm quyền áp đặt thuế quan “Ngày Giải phóng” của mình theo luật khẩn cấp mà ông đã viện dẫn.

“Tôi cho rằng cách tốt nhất để hiểu những gì Quốc hội đã làm trong các tình huống khẩn cấp là nhìn vào các đạo luật khẩn cấp [trước đây] của họ. Chưa có đạo luật nào từng trao cho tổng thống quyền đánh thuế hay quyền áp đặt thuế quan”, Neal Katyal, một luật sư của các doanh nghiệp nhỏ khởi kiện, phát biểu trong phiên tranh tụng.

Các vụ kiện nhắm vào các loại thuế quan được áp đặt theo Đạo luật Quyền hạn Kinh tế Khẩn cấp Quốc tế (IEEPA), bao gồm cả các loại thuế quan trên diện rộng theo từng quốc gia mà ông Trump đã áp lên hàng hóa từ gần như mọi quốc gia. Đạo luật này không đề cập cụ thể đến thuế quan và chưa từng được các tổng thống trước đây sử dụng.

Bộ Tư pháp lập luận rằng các loại thuế quan này là cần thiết để đối phó với tình trạng khẩn cấp quốc gia mà ông Trump đã tuyên bố về thâm hụt thương mại, và nằm trong quyền hạn của tổng thống. Một ngày sau phiên điều trần của tòa án, ông Trump đã đề cập đến thuế quan đến các phóng viên.

“Tôi nghĩ đây là một trong những vụ kiện quan trọng nhất lịch sử đất nước chúng ta”, ông nói. “Rất nhiều thứ xoay quanh thuế quan như một cơ chế phòng vệ cho đất nước, như an ninh quốc gia cho đất nước chúng ta”.

Những loại thuế quan nào không gặp rủi ro từ các vụ kiện tại tòa án?

Các vụ kiện trước Tòa án Tối cao chỉ nhắm vào các loại thuế quan được áp đặt theo IEEPA. Có nhiều cách truyền thống hơn để các tổng thống áp đặt thuế, và ông Trump cũng đã sử dụng các luật đó để tăng cường các loại thuế quan theo ngành cụ thể, bao gồm cả những loại áp dụng cho nhôm, thép và đồng.

Những loại thuế quan theo sản phẩm cụ thể này không có nguy cơ bị hủy bỏ. Các con đường pháp lý mà chúng được áp đặt cũng mở ra các lựa chọn khác cho ông Trump tái áp đặt ít nhất một số loại thuế quan trên diện rộng bằng các phương pháp khác nếu Tòa án Tối cao ra phán quyết đình chỉ chúng.

Giá cả đã bị ảnh hưởng như thế nào?

Giá cả của nhiều sản phẩm đã tăng lên khi thuế quan tác động đến các chuỗi cung ứng. Đồ chơi, xe hơi, cà phê và chuối đã trở nên đắt đỏ hơn. Một số doanh nghiệp, cả nhỏ và lớn, bao gồm Walmart và Home Depot, cho biết họ phải tăng giá để đối phó với các loại thuế này.

Thuế quan đã làm tăng giá bán lẻ gần 5 điểm phần trăm, theo một phân tích của Tax Foundation dựa trên dữ liệu từ Phòng thí nghiệm Định giá của Trường Kinh doanh Harvard. Mặc dù các nhà kinh tế cho rằng chi phí thuế quan nói chung được chia sẻ giữa doanh nghiệp xuất khẩu, nhà nhập khẩu và người tiêu dùng, nhưng thực tế là nhà nhập khẩu và người tiêu dùng đang gánh một phần lớn các chi phí gia tăng này.

“Về lâu dài, các doanh nghiệp không thể thực sự hấp thụ những chi phí đó mãi mãi”, Alex Durante, nhà kinh tế cấp cao tại Tax Foundation, một tổ chức tư vấn có xu hướng bảo thủ và phản đối thuế quan, cho biết. “Cuối cùng, người tiêu dùng sẽ là người phải gánh chịu những chi phí này”.

Chi phí hàng tạp hóa có thể giảm bớt phần nào sau thông báo ngày 14/11 của ông Trump, như miễn thuế quan cho một loạt sản phẩm nông nghiệp, bao gồm cà chua, nước ép trái cây và chuối.

Phòng thí nghiệm Ngân sách tại Yale ước tính vào cuối tháng 10 rằng các loại thuế quan được áp đặt trong năm nay có thể khiến một hộ gia đình Mỹ mất trung bình 1,800 USD thu nhập. Người dân đã cảm nhận được áp lực lan rộng từ giá cả tăng khi đang chi tiêu nhiều hơn cho hàng tạp hóa và các tiện ích so với một năm trước, theo một cuộc thăm dò gần đây của Washington Post-ABC News-Ipsos.

Chuyện gì đang xảy ra với các cuộc đàm phán thương mại?

Nhà Trắng đã ký các thỏa thuận thương mại sơ bộ với hàng chục quốc gia trên thế giới, nhằm có được các điều khoản thuận lợi hơn để đổi lấy việc giảm các mức thuế quan bị đe dọa đối với hàng xuất khẩu của các quốc gia đó. Liên minh châu Âu đã đồng ý một thỏa thuận để giảm mức thuế quan của mình xuống 15%, và Vương quốc Anh hiện được ấn định ở mức 10% sau các cuộc đàm phán.

Tuy nhiên, các cuộc đàm phán trở nên không chắc chắn và mong manh hơn với hai trong số các đối tác thương mại lớn nhất của Mỹ là Trung Quốc và Canada. Mỹ và Trung Quốc đã một lần nữa đạt được thỏa thuận vào tháng trước để giảm bớt lo ngại của Mỹ về việc tiếp cận các khoáng sản đất hiếm thiết yếu được sử dụng trong sản xuất điện tử. Dù vậy, thỏa thuận này chỉ kéo dài một năm và những bất ổn vẫn còn đó.

Ông Trump đã đình trệ các cuộc đàm phán với Canada, một đối tác thương mại quan trọng của Mỹ, vào tháng 10 sau khi chính quyền Ontario cho chạy một quảng cáo trên truyền hình có hình ảnh Tổng thống Ronald Reagan chỉ trích thuế quan. Ông Trump đã đe dọa sẽ áp thêm thuế 10% đối với hàng nhập khẩu của Canada. Thủ tướng Mark Carney cho biết ông đã xin lỗi ông Trump, nhưng các cuộc đàm phán vẫn chưa được nối lại.

Những loại thuế quan nào khác sắp được áp dụng?

Chính quyền Trump đang tiến hành một số cuộc điều tra vào các ngành công nghiệp cụ thể có thể dẫn đến việc áp thuế quan, bao gồm máy bay thương mại, tua-bin gió, một số thiết bị y tế và robot.

Những loại thuế quan đó sẽ được áp dụng bằng cách sử dụng một luật đã có từ lâu, vốn không bị đe dọa trong các vụ kiện tại Tòa án Tối cao.

Người tiêu dùng có được hoàn thuế quan không?

Không có khả năng người tiêu dùng cá nhân sẽ được hoàn lại bất kỳ khoản tiền nào ngay cả khi phần lớn loại thuế quan của ông Trump bị Tòa án Tối cao đình chỉ.

Ông Trump đã đưa ra ý tưởng về việc hoàn thuế cá nhân cho người Mỹ, nhưng kế hoạch đó phải đối mặt với nhiều trở ngại và sẽ rất tốn kém.

Doanh nghiệp có được hoàn lại tiền thuế quan không?

Việc các doanh nghiệp có được hoàn lại tiền nếu Tòa án Tối cao đình chỉ thuế quan hay không lại càng phức tạp hơn. Có một quy trình để các doanh nghiệp được hoàn lại các khoản thuế đã nộp nếu họ khiếu nại về số tiền đã trả ở biên giới. Các doanh nghiệp có khoảng 10 tháng để điều chỉnh thông tin nhập khẩu của mình, và thêm sáu tháng nữa để khiếu nại các khoản phí của họ, theo Timothy Meyer, một giáo sư về luật kinh doanh quốc tế tại Trường Luật Duke.

Tùy thuộc vào phán quyết của Tòa án, Chính phủ có thể sẽ nhận được hàng trăm hoặc hàng ngàn yêu cầu hoàn tiền trừ khi họ tự động hoàn trả. Quốc hội cũng có thể đưa ra luật để quản lý quy trình này, ông Meyer nói.

“Đó sẽ là cách gọn nhất để giải quyết những yêu cầu bồi thường có khả năng lên tới hàng tỷ đô la từ hàng trăm, nếu không muốn nói là hàng ngàn, nhà nhập khẩu”, ông nói.

Trong phiên tranh tụng miệng trước tòa, Katyal, luật sư đại diện cho năm doanh nghiệp nhỏ đã thách thức thuế quan, cho biết Chính phủ đã đồng ý hoàn trả ít nhất cho các công ty đó. Đối với những doanh nghiệp còn lại, điều đó có thể phụ thuộc một phần vào tòa án và nội dung chính xác trong phán quyết của họ.

Nếu Chính phủ thực hiện hoàn tiền, điều đó có thể đồng nghĩa với một quy trình kéo dài trước khi các doanh nghiệp nhận lại được bất kỳ khoản tiền nào.

“Đối với tôi, có vẻ như mọi chuyện có thể sẽ rất lộn xộn”, Thẩm phán Amy Coney Barrett nói với Katyal trong phiên tranh tụng.

Quốc An (Theo WSP)