Nghịch lý của trái phiếu chống lạm phát: Càng cần lại càng không hiệu quả?

Nghịch lý của trái phiếu chống lạm phát: Càng cần lại càng không hiệu quả?

Một nghiên cứu mới về Trái phiếu kho bạc chống lạm phát (TIPS – Treasury inflation-protected securities) đã đưa ra một kết luận trái ngược với kỳ vọng thông thường: loại tài sản được thiết kế để bảo vệ nhà đầu tư này lại hoạt động tốt nhất không phải khi lạm phát lên đỉnh điểm, mà là khi lạm phát vẫn còn trong giai đoạn thấp.

Ảnh minh họa bởi Alex Nabaum

TIPS được thiết kế để bảo vệ giá trị khoản đầu tư trước đà tăng của giá cả và thậm chí có thể mang lại một khoản lợi nhuận bổ sung. Nhưng liệu loại trái phiếu này có thực sự phát huy hiệu quả như kỳ vọng?

Khác với các loại trái phiếu kho bạc có mệnh giá cố định, mệnh giá của TIPS có thể tăng hoặc giảm trong suốt kỳ hạn. Khi TIPS đáo hạn, nếu lạm phát gia tăng, mệnh giá sẽ được điều chỉnh tăng tương ứng và khoản thanh toán mà nhà đầu tư nhận về sẽ cao hơn. TIPS cũng trả lãi coupon 6 tháng một lần cho đến khi đáo hạn, và khoản lãi này cũng được điều chỉnh theo lạm phát.

Sau khi phân tích dữ liệu về TIPS trong ba thập kỷ qua, nghiên cứu của tác giả Alex Nabaum và các trợ lý (Maha Almoshaddak và Donovan Etienne) đã nhận thấy rằng chúng không phát huy hiệu quả khi lạm phát ở mức cao. Trên thực tế, nếu đầu tư vào TIPS khi lạm phát đã tăng mạnh, nhà đầu tư không những bỏ lỡ thời điểm tốt nhất mà còn có nguy cơ nhận về hiệu suất kém hơn.

Phương pháp nghiên cứu

Để kiểm chứng hiệu suất của TIPS, nhóm nghiên cứu đã thu thập toàn bộ dữ liệu về loại trái phiếu này kể từ năm 1997, thời điểm chúng được phát hành lần đầu. Sau đó, họ so sánh hiệu suất của TIPS trong hai kịch bản: lạm phát cao (thuộc phân vị thứ 75 trở lên của chỉ số giá tiêu dùng trong giai đoạn mẫu) và lạm phát thấp (thuộc phân vị thứ 25 trở xuống của chỉ số giá tiêu dùng trong giai đoạn mẫu). Tiếp theo, họ xem xét hiệu suất khi lạm phát tăng đột biến hơn 0.20 điểm trong một tháng và khi giảm từ 0.20 điểm trở lên.

Phát hiện đầu tiên là TIPS hoạt động tốt hơn khi lạm phát thấp. Lợi suất trung bình hàng tháng mà một nhà đầu tư có thể kỳ vọng từ TIPS khi lạm phát cao là 0.35%. Tuy nhiên, khi lạm phát thấp, con số này lại là 0.45%. Mức chênh lệch này tương đương 0.1 điểm phần trăm mỗi tháng, hay 1.2 điểm phần trăm mỗi năm.

Khi xem xét các đợt lạm phát tăng vọt và sụt giảm, kết quả cũng cho thấy điều tương tự. Trong những tháng lạm phát giảm, lợi suất trung bình của TIPS là 0.31%. Ngược lại, trong những tháng lạm phát tăng vọt, lợi suất trung bình hàng tháng của TIPS chỉ là 0.19%. Điều này tạo ra chênh lệch 0.12 điểm phần trăm mỗi tháng, tương đương 1.4 điểm phần trăm nếu quy đổi theo năm.

Những kết quả này phản ánh một thực tế rằng kỳ vọng của nhà đầu tư về chính sách của Cục Dự trữ Liên bang (Fed) là yếu tố chính chi phối lợi suất của tất cả công cụ nợ. Khi lạm phát gia tăng, Fed có xu hướng nâng lãi suất, hành động này đẩy giá của tất cả các loại trái phiếu (bao gồm cả TIPS) đi xuống. Ngược lại, khi lạm phát hạ nhiệt, Fed sẽ cắt giảm lãi suất, qua đó làm tăng giá các công cụ nợ. Lợi suất và giá trái phiếu luôn biến động ngược chiều.

Minh chứng từ lịch sử gần đây

Giai đoạn 2021-2022 là một minh chứng điển hình cho những kết luận trên.

Trong năm 2021, khi lạm phát bắt đầu tăng tốc (trước khi Fed phản ứng bằng cách tăng lãi suất), chỉ những nhà đầu tư hành động sớm mới có thể thu được lợi nhuận dương từ TIPS. Cụ thể, nhà đầu tư TIPS trung bình đã đạt được lợi suất 4.81% trong năm 2021, vượt xa mức 1.25% của các quỹ thu nhập cố định trung bình trong cùng kỳ.

Tuy nhiên, những ai tham gia vào thị trường TIPS năm 2022, khi lạm phát đạt đỉnh và Fed mạnh tay tăng lãi suất, đã phải chịu thua lỗ nặng. Năm 2022, TIPS ghi nhận mức lợi suất hàng năm âm 11.51%, thậm chí còn tệ hơn mức âm 11.16% của các quỹ thu nhập cố định trung bình.

Những kết quả này nhấn mạnh rằng không có “bữa trưa miễn phí” nào trên thị trường tài chính. Nhà đầu tư không thể chờ đến khi lạm phát đã tăng vọt mới đầu tư vào TIPS và kỳ vọng được bảo vệ. Chỉ những người hành động sớm, nhận diện được xu hướng lạm phát gia tăng trước đám đông, mới có thể gia tăng lợi nhuận bằng cách đầu tư vào TIPS trước khi phần còn lại của thị trường kịp phản ứng.

Quốc An (Theo WSJ)