Canh bạc “Hành lang vàng” của Trung Quốc

Canh bạc “Hành lang vàng” của Trung Quốc

Sự kiện Mỹ đóng băng tài sản của Nga đã giáng một đòn mạnh vào niềm tin toàn cầu, thúc đẩy một cuộc dịch chuyển khỏi USD. Giữa bối cảnh đó, Trung Quốc đang âm thầm xây dựng một “Hành lang Vàng” – một hệ thống tài chính song song dựa trên kim loại quý – với tham vọng định hình lại trật tự thế giới.

Khi lòng tin vào tiền giấy không còn

Năm 2022, thế giới tài chính đã chứng kiến một sự kiện chưa từng có tiền lệ. Sau khi xung đột Nga-Ukraine nổ ra, Mỹ và các đồng minh phương Tây đã đóng băng khoảng 300 tỷ USD dự trữ ngoại hối của Nga. Cú sốc địa chính trị này đã gửi đi một thông điệp tới tất cả quốc gia trên thế giới: các loại tài sản “giấy” hay “điện tử” (như USD hay trái phiếu kho bạc Mỹ) đều không thực sự an toàn. Chúng có thể bị “vũ khí hóa” và trở thành áp lực chính trị bất cứ lúc nào.

Các lệnh trừng phạt kiểu này đã làm bốc hơi lòng tin vào hệ thống tài chính do Mỹ dẫn dắt. Các ngân hàng trung ương, đặc biệt là ở những thị trường mới nổi, bắt đầu đặt câu hỏi về sự an toàn của các khoản dự trữ ngoại hối khổng lồ mà họ đang nắm giữ bằng USD.

Một cuộc di cư thầm lặng nhưng mạnh mẽ đã bắt đầu. Theo Hội đồng Vàng Thế giới (World Gold Council – WFC), các ngân hàng trung ương đã mua ròng tới 1,080 tấn vàng trong năm 2022, mức cao nhất kể từ năm 1967. Trong hai năm sau đó, lượng mua ròng của các NHTW đều duy trì trên 1,000 tấn vàng mỗi năm.

Trung Quốc, thế lực từ lâu đã tìm cách thách thức vị thế của USD, đã nhanh chóng nắm bắt thời cơ. Trong những năm gần đây, Bắc Kinh liên tục công bố gia tăng lượng vàng trong kho dự trữ ngoại hối, từ 1,054 tấn vào năm 2014 lên 2,300 tấn vào cuối quý 2/2025. Nhiều ước tính cho thấy lượng vàng mà Chính phủ Trung Quốc đang thực sự nắm giữ có thể lên tới 5,000 tấn nếu tính cả số vàng nằm trong tay các ngân hàng quốc doanh và quỹ đầu tư công.

Trung Quốc hoàn toàn có thể gom vàng trong âm thầm nhưng đã không làm như vậy. Việc Bắc Kinh công khai gia tăng sở hữu vàng là một thông điệp gửi tới nước Mỹ và thế giới rằng vàng – không phải tiền giấy như USD – sẽ trở thành nền tảng cho một trật tự tài chính mới.

Nền móng cho một hệ thống mới

Chiến lược của Trung Quốc không chỉ dừng lại ở việc tích trữ vàng mà còn bao gồm việc chủ động xây dựng một cơ sở hạ tầng tài chính hoàn chỉnh để vàng có thể hoạt động như một công cụ quốc tế, có khả năng cạnh tranh trực tiếp với hệ sinh thái của đồng USD.

Bước đi nền tảng đầu tiên đã được hoàn thành vào tháng 7/2025, khi các quy định của chuẩn mực Basel III có hiệu lực. Theo đó, vàng vật chất đã được chính thức phân loại lại thành tài sản Cấp 1 (Tier 1). Thay đổi kỹ thuật này mang một ý nghĩa cực kỳ to lớn: nó cho phép các ngân hàng ghi nhận 100% giá trị thị trường của vàng trên bảng cân đối kế toán, đặt vàng ngang hàng với tiền mặt và trái phiếu kho bạc Mỹ về mức độ an toàn.

Nhưng mục tiêu cuối cùng của Trung Quốc còn tham vọng hơn: vận động để vàng được công nhận là Tài sản Thanh khoản Chất lượng Cao (HQLA – High-Quality Liquid Asset). Hiện tại, danh mục HQLA gần như chỉ bao gồm tiền mặt và trái phiếu chính phủ của các nước phát triển, đặc biệt là trái phiếu kho bạc Mỹ. Các ngân hàng trên toàn thế giới phải nắm giữ một lượng lớn HQLA để đáp ứng các yêu cầu về thanh khoản.

Nếu vàng trở thành HQLA, một cuộc cách mạng sẽ xảy ra. Kim loại quý có thể được sử dụng làm tài sản thế chấp trong các giao dịch vay mượn trị giá hàng nghìn tỷ USD của toàn bộ hệ thống tài chính toàn cầu. Khi đó, các quốc gia sẽ không còn cần đến USD và trái phiếu Mỹ để tài trợ cho các hoạt động kinh tế của mình nữa mà có thể chuyển sang dùng vàng. Đây chính là đòn tấn công trực diện vào nền tảng quyền lực của đồng USD.

Trung Quốc gia tăng mạnh dự trữ vàng sau các mốc sự kiện quan trọng: Khủng hoảng kinh tế bắt nguồn từ các ngân hàng Mỹ năm 2008, phương Tây trừng phạt Nga vì xung đột với Ukraine năm 2014 và một lần nữa vào năm 2022.

“Hành lang Vàng”: Con đường tơ lụa của thế kỷ 21

Trái tim trong chiến lược của Trung Quốc là một kế hoạch đầy tham vọng mang tên “Hành lang Vàng” (Gold Corridor), được khởi động bằng việc Sàn giao dịch Vàng Thượng Hải (SGE) cho ra mắt kho vàng tại Hong Kong vào ngày 26/06 năm nay. Đây là kho vàng đầu tiên bên ngoài Trung Quốc đại lục của SGE và cũng đánh dấu bước đi đầu tiên trong một kế hoạch lớn hơn nhằm xây dựng một mạng lưới các kho lưu trữ vàng vật chất, trải rộng khắp các quốc gia thân thiện với Trung Quốc ở châu Á, Trung Đông và châu Phi.

Mạng lưới kho vàng này được thiết kế để hoạt động như một hệ thống tài chính kết nối, trong đó SGE đóng vai trò là trung tâm điều phối và sổ cái gốc. Mỗi kho vàng ở các quốc gia đối tác (ví dụ trong khối BRICS, Arab Saudi, Singapore,…) sẽ được kết nối kỹ thuật số với SGE. Hệ thống này sẽ theo dõi chi tiết từng thỏi vàng trong toàn bộ mạng lưới từ độ tinh khiết, số sê-ri, cho đến chủ sở hữu tạo ra một cơ chế xác thực giao dịch minh bạch và hiệu quả.

Sự hấp dẫn của “Hành lang Vàng” nằm ở bài học xương máu mà thế giới đã học được: vàng vật chất nằm trong biên giới của bạn là sự đảm bảo duy nhất và chắc chắn nhất. Bài học này không chỉ đến từ vụ đóng băng tài sản của Nga năm 2022, mà còn có tiếng vọng từ năm 1971.

Theo thỏa thuận Bretton Woods năm 1944, USD được bảo đảm bởi vàng và ngân hàng trung ương các nước có quyền mang USD đến Mỹ để đổi lấy vàng với giá 35 USD/ounce. Tuy nhiên, nước Mỹ đã in tiền vô tội vạ để chi trả cho các cuộc chiến tranh cũng như chi tiêu trong nước, lượng USD lưu hành vượt xa lượng vàng có trong kho. Các quốc gia khác biết thực trạng này và lũ lượt mang USD đến Mỹ để lấy vàng về.

Tháng 8/1971, Tổng thống Mỹ Richard Nixon đã phải chấm dứt việc chuyển đổi USD sang vàng, kết liễu hệ thống Bretton Woods. Các quốc gia đồng minh lúc đó mới ngã ngửa ra rằng: Vàng nằm ở trong nước Mỹ là vàng của Mỹ, mọi thỏa thuận hay hiệp ước chỉ là tờ giấy lộn, có thể bị xé bỏ bất cứ lúc nào.

“Hành lang Vàng” chính là câu trả lời của Trung Quốc cho bài học lịch sử năm 1971. Trong tương lai, hành lang này cung cấp một cơ chế cho phép các quốc gia đối tác đổi nhân dân tệ lấy vàng vật chất được lưu ký tại một địa điểm mà họ tin tưởng, có thể là ngay trong nước hoặc tại một trung tâm tài chính thân thiện trong khu vực. Việc phân tán các kho lưu ký giải quyết được vấn đề cốt lõi về lòng tin và chủ quyền, điều mà việc lưu ký tập trung tại London hay New York không thể mang lại.

Theo nguồn tin riêng của Bloomberg, ít nhất một quốc gia ở Đông Nam Á đã bày tỏ sự quan tâm đến đề xuất thành lập Hành lang Vàng này, cho thấy kế hoạch của Bắc Kinh không còn nằm trên giấy. Sự hình thành của Hành lang Vàng này là một lời thách thức trực diện đến sự thống trị hàng thế kỷ của phương Tây trong thị trường vàng, tạo ra một sân chơi riêng cho những quốc gia không còn muốn tuân theo các quy tắc do Mỹ đặt ra.

Đức Quyền