Xuất khẩu lạm phát: Quyền năng kinh tế tối thượng của Mỹ

Xuất khẩu lạm phát: Quyền năng kinh tế tối thượng của Mỹ

Mỹ có một quyền năng kinh tế mà không quốc gia nào sở hữu: khả năng xuất khẩu lạm phát. Chính điều này đã giúp tài trợ cho thâm hụt thương mại khổng lồ tại Mỹ, giữ lạm phát ở Mỹ trong tầm kiểm soát, đồng thời gây ra bão giá ở các quốc gia khác.

Quy luật bị phá vỡ

Theo lý thuyết kinh tế thông thường, cán cân thương mại giữa các quốc gia có một cơ chế tự cân bằng. Hãy tưởng tượng Quốc gia A (một đối tác thương mại) xuất khẩu nhiều hàng hóa sang Mỹ hơn là nhập khẩu. Dòng hàng hóa chảy từ A sang B, và dòng tiền (USD) chảy ngược từ B về A.

Theo quy luật, nguồn cung USD dồi dào sẽ làm giá trị của USD giảm xuống, và đồng nội tệ của Quốc gia A tăng giá so với USD. Sự tăng giá này sẽ tự động điều chỉnh cán cân thương mại: hàng hóa của Quốc gia A trở nên đắt hơn trong mắt người Mỹ, làm giảm xuất khẩu; đồng thời, hàng hóa của Mỹ trở nên rẻ hơn đối với người dân Quốc gia A, làm tăng nhập khẩu. Cứ như vậy, thâm hụt thương mại của Mỹ sẽ tự động được thu hẹp.

Thế nhưng trong thế giới thực, quy luật tinh tế này đã bị phá vỡ bởi một yếu tố duy nhất: vị thế đồng tiền dự trữ toàn cầu của USD. Quyền bá chủ của đồng bạc xanh đã tạo ra một hệ thống méo mó, cho phép Mỹ duy trì thâm hụt thương mại khổng lồ nhiều thập kỷ mà không phải đối mặt với các cơ chế điều chỉnh tự nhiên.

Thống kê của Cục Phân tích Kinh tế Mỹ (BEA) cho thấy Mỹ đã ghi nhận thâm hụt thương mại hàng hóa và dịch vụ liên tục 49 năm từ 1976 đến 2024, với tổng giá trị thâm hụt là 16.8 ngàn tỷ USD.

USD và lạm phát chính là mặt hàng xuất khẩu lớn nhất của Mỹ

Cơn khát USD và cái bẫy của các nước phụ thuộc xuất khẩu

Vai trò độc tôn của USD đã phá vỡ sự cân bằng tự nhiên trong cán cân thương mại theo hai cách.

Thứ nhất, toàn thế giới luôn thèm khát USD. Đồng USD không chỉ là tiền tệ của riêng nước Mỹ mà còn là đơn vị thanh toán cho phần lớn giao dịch quốc tế quan trọng. Các quốc gia, đặc biệt là những nước kém phát triển với đồng tiền yếu, thường không thể vay bằng nội tệ của mình. Các chủ nợ quốc tế không sẵn lòng chấp nhận rủi ro từ một đồng tiền biến động nên thường yêu cầu các khoản vay phải được định danh và hoàn trả bằng USD.

Bên cạnh đó, các mặt hàng thiết yếu như dầu mỏ cũng được giao dịch bằng USD, thông qua thỏa thuận ngầm giữa Mỹ và các nước Trung Đông như Saudi Arabia.

Cơn khát USD tạo ra một nhu cầu thường trực, nhân tạo đối với đồng bạc xanh, giúp nó duy trì giá trị ngay cả khi Mỹ liên tục in thêm tiền.

Thứ hai, các ngân hàng trung ương nước ngoài phải can thiệp. Nhiều quốc gia, đặc biệt là các nền kinh tế châu Á, xây dựng mô hình tăng trưởng dựa vào xuất khẩu. Các nước này không thể để đồng tiền của mình tăng giá, vì điều đó sẽ làm hàng hóa của họ trở nên đắt đỏ, mất đi khả năng cạnh tranh.

Do đó, một nghịch lý đã diễn ra. Khi những đồng USD mới được tạo ra từ thâm hụt thương mại của Mỹ, ồ ạt chảy vào các quốc gia xuất siêu, các ngân hàng trung ương buộc phải hành động bằng cách in thêm một lượng lớn tiền nội tệ để mua lại toàn bộ số USD đó. Hành động này là một hình thức phá giá đồng tiền có chủ đích, nhằm giữ cho giá hàng hóa xuất khẩu luôn ở mức rẻ và duy trì lợi thế cạnh tranh.

Dòng chảy lạm phát từ Mỹ ra thế giới

Sự kết hợp của hai yếu tố trên đã tạo ra một “kênh xả lũ lạm phát” vô cùng hiệu quả cho nền kinh tế Mỹ.

Nếu không có vai trò dự trữ toàn cầu của USD, việc Mỹ liên tục tạo ra tiền mới để mua hàng hóa nhập khẩu (tài trợ cho thâm hụt thương mại) sẽ nhanh chóng gây ra lạm phát phi mã ngay tại sân nhà. Lượng tiền khổng lồ đuổi theo một lượng hàng hóa không đổi chắc chắn sẽ đẩy giá cả lên cao.

Tuy nhiên, vì USD được cả thế giới khao khát, một kịch bản khác đã xảy ra. Khi Mỹ tạo ra tiền mới, những đồng USD này không chỉ lưu hành trong nước mà được đẩy ra nước ngoài để thanh toán cho hàng hóa nhập khẩu, từ ô tô, điện tử cho đến hàng tiêu dùng.

Tại các quốc gia đối tác, để duy trì lợi thế xuất khẩu, các ngân hàng trung ương buộc phải in thêm nội tệ để hấp thụ số USD này. Kết quả là, gánh nặng lạm phát đã được chuyển giao. Thay vì làm tăng giá cả ở Mỹ, lượng USD mới tạo ra đã làm tăng cung tiền và gây ra lạm phát cao hơn ở chính các quốc gia xuất siêu đến Mỹ.

Nói một cách đơn giản, Mỹ đã biến các đối tác thương mại của mình thành những “bồn chứa” lạm phát. Mỹ nhận được hàng hóa thật, còn thế giới nhận về những tờ bạc xanh và gánh nặng giá cả leo thang. Đây chính là “đặc quyền thái quá” (exorbitant privilege) mà không một quốc gia nào ngoài Mỹ có được.

Khi đòn phép dần mất thiêng

Quyền năng “xuất khẩu lạm phát” không phải là vĩnh cửu. Sau nhiều thập kỷ, vị thế độc tôn của đồng USD đang có dấu hiệu bị xói mòn.

Các chính sách thuế quan của Tổng thống Donald Trump vào năm 2025 đã gây bất an cho chính các đồng minh của Mỹ. Bên cạnh đó, việc Mỹ sử dụng biện pháp trừng phạt tài chính như đóng băng dự trữ ngoại hối của Nga và các nước đối địch khác đã tạo ra nhiều nghi ngại. Các quốc gia khác, đặc biệt là những nước không hoàn toàn thân Mỹ, bắt đầu nhận ra rằng việc nắm giữ quá nhiều USD cũng đồng nghĩa với việc đặt an ninh kinh tế của mình vào tay Washington.

Hệ quả là, một cuộc dịch chuyển thầm lặng nhưng mạnh mẽ đã diễn ra. Các ngân hàng trung ương trên thế giới đang tích cực đa dạng hóa kho dự trữ của mình, giảm bớt sự phụ thuộc vào USD và tìm đến một tài sản trú ẩn an toàn hơn, phi chính trị hơn: vàng.

Lần đầu tiên kể từ năm 1996, vàng đã vượt qua USD trong tỷ trọng tài sản dự trữ của các ngân hàng trung ương, một dấu hiệu không thể rõ ràng hơn về sự thay đổi trong trật tự tài chính toàn cầu.

Một thế giới “hậu USD”

Việc USD dần đánh mất vị thế đồng tiền dự trữ sẽ gây ra những hệ lụy sâu sắc và đau đớn cho nền kinh tế Mỹ.

Thứ nhất, kênh xuất khẩu lạm phát sẽ bị tắc nghẽn. Khi thế giới giảm nhu cầu tích trữ USD, những đồng tiền mới do Mỹ tạo ra sẽ không còn dễ dàng được hấp thụ ở nước ngoài. Chúng sẽ bị đọng lại ở Mỹ và gây ra áp lực lạm phát nghiêm trọng ngay tại Mỹ.

Thứ hai, chi phí vay nợ của Mỹ sẽ tăng vọt. Khi nhu cầu của thế giới đối với USD và trái phiếu Chính phủ Mỹ giảm, Washington sẽ gặp khó trong việc đi vay và phải trả lãi suất cao hơn để thu hút các nhà đầu tư. Gánh nặng nợ công vốn đã khổng lồ sẽ càng trở nên không thể kiểm soát.

Thứ ba, và quan trọng nhất, Mỹ sẽ mất đi khả năng in tiền để trả nợ một cách dễ dàng. Kỷ nguyên của những tấm séc cứu trợ hàng ngàn tỷ USD hay những gói chi tiêu khổng lồ mà không cần lo lắng về hậu quả sẽ chấm dứt. Chính phủ Mỹ sẽ phải đối mặt với những lựa chọn đau đớn: cắt giảm các chương trình an sinh xã hội, giảm chi tiêu quốc phòng, và thu hẹp sự hiện diện quân sự trên toàn cầu.

Nguồn: Tác giả tổng hợp

USD như là một tấm khiên đối với kinh tế Mỹ. Trong nhiều thập kỷ, USD đã bảo vệ nước Mỹ khỏi những tác dụng phụ nguy hại của các chính sách kinh tế mà chính Washington đưa ra.

Nhưng tấm khiên đó đang có dấu hiệu rạn nứt, và nước Mỹ có nguy cơ phải đối mặt với một thực tại kinh tế khắc nghiệt mà ở đó, Mỹ cũng phải tuân theo những quy luật kinh tế thông thường như mọi quốc gia khác.

Đức Quyền