Ông Trump “đùa với lửa” khi tấn công Fed?

Ông Trump “đùa với lửa” khi tấn công Fed?

Trong khi Tổng thống Donald Trump hứa hẹn với cử tri rằng ông sẽ nhanh chóng đánh bại lạm phát khi trở lại Nhà Trắng, các chuyên gia cảnh báo rằng cuộc tấn công chưa từng có vào Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) của ông có thể bị phản tác dụng.

“Tôi cảm thấy không thoải mái về điều này. Đây là một nỗ lực khác của Tổng thống nhằm làm suy yếu sự độc lập của chính sách tiền tệ. Và điều đó sẽ dẫn đến kết quả kinh tế tồi tệ hơn”, Narayana Kocherlakota, cựu Chủ tịch Fed Minneapolis, nói với CNN trong một cuộc phỏng vấn gần đây.

 Mặc dù ông Trump là Tổng thống Mỹ đầu tiên cố gắng sa thải một thống đốc Fed, động cơ của ông không khác biệt so với nhiều chính trị gia khác: Mong muốn có lãi suất thấp để làm hài lòng cử tri với các khoản vay thế chấp, khoản vay mua xe và thẻ tín dụng rẻ, đồng thời thúc đẩy tăng trưởng GDP và thị trường chứng khoán – những thành tích có thể sử dụng trong quảng cáo tranh cử.

Vấn đề là Fed được thiết kế để độc lập khỏi sự can thiệp chính trị – và điều đó không phải là tình cờ. Các nhà kinh tế và cựu quan chức Fed cảnh báo rằng Trump đang đùa với lửa khi can thiệp vào Fed. Họ nói rằng việc để Nhà Trắng quyết định lãi suất để làm hài lòng cử tri có thể phản tác dụng. Và lịch sử cho thấy điều đó.

Nguy cơ làm tăng lạm phát thay vì giảm

Trước hết, lãi suất thấp một cách giả tạo có thể đẩy nền kinh tế rơi vào trạng thái quá nhiệt. Lãi suất thấp kích thích nhu cầu – cho dù nó có cần được kích thích hay không – dẫn đến tình trạng quá nhiều tiền chạy theo quá ít hàng hóa. Đây chính là nguyên nhân lạm phát tăng vọt sau đại dịch COVID-19.

Hiện nay, lạm phát vẫn đang chạy ở mức cao, với tiến trình quay trở lại mục tiêu 2% của Fed đã bị đình trệ trong những tháng gần đây. Cử tri đã bất mãn với chi phí sinh hoạt cao, và sự can thiệp của ông Trump vào Fed có thể làm trầm trọng thêm vấn đề này.

Lãi suất thế chấp có thể tăng vọt

Điều nguy hiểm thứ hai là các nhà đầu tư sẽ phản ứng tiêu cực nếu họ nhận thấy Fed đang mất tính độc lập.

Quan trọng là, sức mạnh của Fed một phần đến từ khả năng thuyết phục thị trường và công chúng nói chung rằng họ cam kết với nhiệm vụ kiềm chế lạm phát.

Nếu các nhà đầu tư đột nhiên nghi ngờ cam kết của Fed đối với lạm phát thấp và ổn định, họ hiển nhiên sẽ đòi hỏi lợi nhuận cao hơn cho các khoản vay dài hạn. Nói cách khác, lãi suất dài hạn – những lãi suất do nhà đầu tư kiểm soát, không phải Fed – sẽ tăng cao hơn. Và lãi suất dài hạn là những lãi suất liên kết với lãi suất thế chấp.

“Thị trường càng nghĩ rằng Nhà Trắng đang điều hành chính sách Fed, lãi suất dài hạn như lãi suất thế chấp sẽ càng cao”, ông Kocherlakota, hiện là Giáo sư tài chính tại Đại học Rochester, giải thích.

Điều mỉa mai là thay vì đạt được mục tiêu lãi suất thấp hơn, can thiệp vào Fed có thể khiến lãi suất thị trường tăng cao, đặc biệt là lãi suất thế chấp – vốn đã ở mức gần 7% trong phần lớn thời gian năm nay. Điều này càng khiến giấc mơ sở hữu nhà nằm ngoài tầm với của nhiều người Mỹ.

Lạm phát tăng vọt sau khi Tổng thống Nixon can thiệp vào Fed

Năm 1970, Tổng thống Richard Nixon bổ nhiệm Arthur Burns, một cố vấn kinh tế thân cận, làm Chủ tịch Fed. Theo một nghiên cứu năm 2006, ông Nixon đã thành công trong việc gây áp lực buộc ông Burns kích thích nền kinh tế với lãi suất thấp để tăng cơ hội tái đắc cử năm 1972.

Đến cuối thập niên 1970, lạm phát vượt ngoài tầm kiểm soát, đạt mức 13% vào năm 1980 cùng với tỷ lệ thất nghiệp tăng cao, dẫn đến hiện tượng đình lạm (stagflation).

Một ví dụ gần đây hơn là trường hợp của Thổ Nhĩ Kỳ. Khi Tổng thống Erdogan sa thải người đứng đầu ngân hàng trung ương năm 2021 và thay thế bằng người “cùng chí hướng”. Khi Ngân hàng Trung ương Thổ Nhĩ Kỳ cắt giảm lãi suất theo yêu cầu của ông Erdogan, đồng Lira Thổ Nhĩ Kỳ sụp đổ và lạm phát tăng vọt qua 80%.

“Lịch sử cho chúng ta thấy những gì có thể xảy ra khi một người dân túy quyết định tiếp quản ngân hàng trung ương”, Justin Wolfers, nhà kinh tế tại Đại học Michigan, nhận định.

Tim Mahedy, cựu Cố vấn cấp cao tại Fed San Francisco, mô tả nỗ lực sa thải Thống đốc Fed Lisa Cook của Trump là “cuộc tấn công trần trụi vào tính độc lập của Fed”.

“Ông Trump đang phá vỡ quy tắc cơ bản của ngân hàng trung ương: Phê bình, nhưng đừng chính trị hóa”, ông Mahedy nói. “Ông ấy, và tất cả chúng ta, sẽ phải trả giá đắt nếu ông ấy thành công trong chiến dịch gây áp lực của mình – một cái giá mà chúng ta sẽ phải gánh chịu trong nhiều thế hệ”.

* Tương lai của Fed sẽ ra sao sau khi Tổng thống Trump sa thải bà Lisa Cook?

* Chân dung Thống đốc Fed Lisa Cook, người trở thành mục tiêu mới của ông Trump

* Ông Trump xúc tiến sa thải Thống đốc Fed Lisa Cook

Vũ Hạo (Theo CNN)