Trung Quốc vẫn tìm lời giải cho tình trạng giảm phát

Trung Quốc vẫn tìm lời giải cho tình trạng giảm phát

Một thập niên trước, Trung Quốc dập tắt “cơn bão” giảm phát bằng một đòn kích thích kinh tế đầy táo bạo, thổi bùng cơn sốt đầu tư bất động sản trị giá gần 900 tỉ đô la Mỹ. Nhưng hiện nay, đứng trước nguy cơ giảm phát mới, Bắc Kinh dường như vẫn đang loay hoay tìm lời giải.

Khách hàng mua rau củ ở một siêu thị tại tỉnh Sơn Đông, Trung Quốc. Ảnh: AP

Nhu cầu hộ gia đình yếu, nút thắt chưa được tháo gỡ

Lần này, câu chuyện giảm phát của Trung Quốc không còn đơn giản. Các giải pháp nửa vời của Bắc Kinh đã không có tác dụng nhiều. Bắc Kinh ra sức kiềm chế dư thừa công suất trong ngành thép và năng lượng mặt trời, nhưng thiếu những cú hích mạnh mẽ để kích cầu.

“Sẽ rất khó để Bắc Kinh chỉ đơn giản lặp lại công thức ứng phó thành công giảm phát như năm 2015”, Christopher Beddor, Phó giám đốc nghiên cứu Trung Quốc của công ty tư vấn kinh tế Gavekal Dragonomics nhận định.

Theo Beddor, vấn đề cốt lõi nằm ở các yếu tố kinh tế vĩ mô rộng lớn, chẳng hạn như nhu cầu hộ gia đình yếu, một nút thắt không thể tháo gỡ chỉ bằng cách siết chặt cạnh tranh trong vài ngành công nghiệp.

Bức tranh kinh tế Trung Quốc hiện nay đang gây lo ngại. Tổng nợ của Trung Quốc đã tăng vọt lên hơn 300% GDP, từ mức hơn 200% một thập niên trước . Với lãi suất chính sách chủ chốt ở mức 1,4%, Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc (PBoC) không còn nhiều dư địa để cắt giảm. Giá cả hiện nay cũng giảm trên diện rộng hơn, khiến bài toán cho vấn đề giảm phát trở nên khó khăn hơn.

Trong tháng Bảy, chỉ số giá nhà sản xuất (PPI) của Trung Quốc, thước đo giá cả từ cổng nhà máy, giảm 3,6%, mức giảm hàng năm lớn nhất trong gần 2 năm. Chỉ số giá tiêu dung (CPI) chỉ tăng nhẹ hàng năm 0,1% sau bốn tháng suy giảm liên tục.

Chính phủ Trung Quốc không khoanh tay đứng nhìn. Tháng trước, sản lượng than giảm lần đầu sau nhiều năm khi các thanh tra chính phủ siết chặt các mỏ khai thác vượt công suất. Đầu tháng Tám, công ty pin CATL buộc phải tạm dừng khai thác một mỏ lithium lớn ở Quảng Tây, nơi cung cấp tới 6% sản lượng lithium toàn cầu, vì giấy phép chưa được gia hạn. Các ‘ông lớn’ trong ngành xe điện và công nghệ cũng bị cảnh báo về tình trạng cạnh tranh quá mức.

Nhưng những động thái này chỉ là bề nổi. Bắc Kinh vẫn chưa tìm ra liều thuốc đủ mạnh để tái hiện kỳ tích chống giảm phát như năm 2015. Khi đó, Trung Quốc không chỉ giới hạn sản lượng để ngăn giá cả lao dốc mà còn tung ra gói kích thích khổng lồ, giải phóng 6.300 tỉ nhân dân tệ (gần 900 tỉ đô la) vào thị trường bất động sản – tương đương 1/10 GDP năm đó.

Nếu không có một cú hích kinh tế đột phá, các chuyên gia cảnh báo Trung Quốc phải chuyển hướng sang những cải cách cấu trúc sâu rộng hơn. Hội nghị Trung ương lần thứ tư vào tháng Mười tới, sự kiện chỉ diễn ra 5 năm một lần, được kỳ vọng sẽ là nơi Bắc Kinh vạch ra chiến lược phát triển cho nửa thập niên tiếp theo.

Robin Xing, chuyên gia kinh tế trưởng về Trung Quốc tại Morgan Stanley, cho rằng chính phủ của Chủ tịch Tập Cận Bình cần thay đổi cách khuyến khích các quan chức địa phương. Thay vì chạy đua sản xuất và đầu tư, họ nên tập trung thúc đẩy tiêu dùng.

Việc giải quyết vấn đề này rất quan trọng đối với tăng trưởng nội địa và các mối quan hệ địa chính trị của Trung Quốc khi thuế quan của Mỹ đang hạn chế khả năng tiếp cận thị trường tiêu dùng lớn nhất thế giới.

Năm 2015, khi nền kinh tế Trung Quốc vật lộn với tình trạng tồn kho nhà ở và giảm phát nghiêm trọng tại các nhà máy, chính quyền đã tăng cường áp dụng chương trình “tái phát triển khu ổ chuột”, một thử nghiệm do cựu Thủ tướng Lý Khắc Cường khởi xướng ở vùng đông bắc Trung Quốc vào thập niên 2000.

Với chương trình này, PBoC đã cung cấp hơn 3 nghìn tỉ nhân dân tệ các khoản vay lãi suất thấp để giúp các chính quyền địa phương và các nhà phát triển bất động sản phá dỡ nhà cũ và hỗ trợ tiền mặt cho các gia đình mua căn hộ mới.

Một nghiên cứu của Quỹ Tiền tệ quốc tế (IMF) năm 2018 chỉ ra rằng, các biện pháp kích thích kinh tế như vậy chiếm 60% mức tăng giá than và thép, đóng vai trò quan trọng hơn so với việc cắt giảm công suất bắt buộc.

Cần chính sách kích cầu mạnh mẽ hơn

Hiện tại, các cố vấn kinh tế của Chủ tịch Tập Cận Bình có một số đòn bẩy có thể sử dụng để kích thích nhu cầu. Đứng đầu trong số này là lựa chọn hỗ trợ thị trường bất động sản vẫn chưa thoát ra khỏi cuộc khủng hoảng bắt đầu vào năm 2021.

Cho đến nay, những nỗ lực khuyến khích chính quyền địa phương mua lại nhà tồn đọng để hỗ trợ thị trường bất động sản phần lớn thất bại, khiến Bắc Kinh cân nhắc việc huy động các công ty thuộc sở hữu của chính quyền trung ương tại Bắc Kinh gánh vác nhiệm vụ này.

Các nhà hoạch định chính sách cũng có thể kích thích chi tiêu tiêu dùng mạnh mẽ hơn.

Theo Adam Wolfe, nhà kinh tế học về thị trường mới nổi của Absolute Strategy Research, có nhiều cách để Bắc Kinh chuyển thu nhập sang khu vực hộ gia đình mà không làm giảm năng suất lao động. Chẳng hạn như tăng lương hưu ở vùng nông thôn, giảm mức đóng góp bảo hiểm y tế của người lao động, hoặc áp dụng thuế thu nhập âm (được nhận tiền thuế thay vì nộp thuế) đối với những người có thu nhập dưới một ngưỡng nhất định.

“Cho đến nay, phản ứng vĩ mô của Bắc Kinh vẫn còn kém xa các biện pháp kích thích tài chính và tiền tệ đã giúp kéo Trung Quốc thoát khỏi giảm phát vào năm 2016”, ông nói.

Với việc Trung Quốc gần đây khởi công xây dựng đập thủy điện khổng lồ ở Tây Tạng với chi phí ước tính 170 tỉ đô la, những đồn đoán về một đợt thúc đẩy cơ sở hạ tầng quy mô lớn nhằm kích cầu cũng lan rộng.

Tuy nhiên, những dự án lớn như vậy mất nhiều năm để lên kế hoạch và thực hiện. Hơn nữa, hàng thập kỷ đô thị hóa đã giúp hệ thống cầu đường mở rộng khắp đất nước.

Ngoài sự mất cân bằng giữa nguồn cung dồi dào và nhu cầu nội địa trì trệ, một vấn đề sâu xa hơn là sự cạnh tranh quá mức giữa các chính quyền địa phương nhằm theo đuổi tăng trưởng dựa đầu tư và sản xuất, đặc biệt là trong các lĩnh vực được giới lãnh đạo cấp cao ưu tiên.

Theo một nghiên cứu gần đây của IMF, các khoản trợ cấp cho các ngành công nghiệp dưới hình thức tiền mặt, ưu đãi thuế, tín dụng giá rẻ và đất đai ước tính chiếm tới 4% GDP của Trung Quốc mỗi năm.

Robin Xing của ngân hàng Morgan Stanley cho rằng, Bắc Kinh cần khuyến khích các chính quyền địa phương tập trung vào phúc lợi hộ gia đình, thay vì thúc đẩy sản lượng.

“Nếu Trung Quốc sử dụng kế hoạch 5 năm tại Hội nghị trung ương lần thứ 4 sắp tới để giải quyết những vấn đề này, tôi nghĩ lạm phát của nước này sẽ tăng trở lại”, ông nói.

Chánh Tài (Theo Bloomberg)