42 triệu người dân Mỹ nguy cơ thiếu ăn vì Chính phủ cạn ngân sách cho “tem phiếu lương thực”

42 triệu người dân Mỹ nguy cơ thiếu ăn vì Chính phủ cạn ngân sách cho “tem phiếu lương thực”

Trong khi những bất đồng chính trị ở Washington đẩy Chính phủ Mỹ vào tình trạng đóng cửa, một cuộc khủng hoảng nhân đạo thầm lặng đang hiện hữu. Khoảng 42 triệu người, tương đương 12% dân số Mỹ, đang đối mặt với nguy cơ mất đi nguồn trợ cấp thực phẩm hàng tháng khi ngân sách cho chương trình SNAP cạn kiệt.

Cuộc khủng hoảng trước mắt: Ngân sách tháng 11 không còn

Chương trình Hỗ trợ Dinh dưỡng Bổ sung (SNAP), thường được biết đến với tên gọi “tem phiếu lương thực” (food stamp), là mạng lưới an sinh xã hội lớn nhất của Mỹ trong cuộc chiến chống đói nghèo.

Hàng tháng, Chính phủ sẽ nạp tiền vào các thẻ phúc lợi điện tử (EBT) của những gia đình có thu nhập thấp. Thẻ này chỉ có thể được dùng để mua thực phẩm thiết yếu tại một số cửa hàng được chương trình SNAP chỉ định, không thể dùng để rút tiền mặt và không thể mua rượu bia, thuốc lá,… 100% tiền mua thực phẩm trong thẻ EBT do chính quyền liên bang cung cấp, còn chi phí hành chính để vận hành chương trình (xử lý hồ sơ, thuê văn phòng, điện nước, …) do chính quyền liên bang và bang chia nhau trả.

Các bang không nạp tiền cho tất cả thẻ EBT vào cùng một ngày mà cố ý trải đều (stagger) ra nhiều ngày trong tháng. Mục đích là để tránh tình trạng tất cả người nhận trợ cấp đều đi mua sắm cùng một ngày, gây quá tải cho các cửa hàng và cạn kiệt hàng hóa.

Do Chính phủ liên bang đóng cửa kéo dài từ ngày 1/10/2025 đến nay, nguồn tài trợ cho chương trình SNAP trong tháng 11 đã không được phê duyệt. Điều này đồng nghĩa với việc kể từ ngày 1/11, những tấm thẻ trợ cấp của 42 triệu người không còn được nạp tiền.

Sự việc đã tạo ra một làn sóng phẫn nộ từ cả hai phía. Một bên là sự lo lắng tột độ cho số phận của hàng chục triệu gia đình, người già và trẻ em sắp không có đủ thức ăn. Bên còn lại là sự kinh ngạc và bất bình trước một con số gây sốc: tại sao một quốc gia hùng mạnh bậc nhất thế giới lại có tới 1/8 dân số phải phụ thuộc vào trợ cấp của Chính phủ chỉ để có đủ ăn?

Quỹ dự phòng khẩn cấp và sự lựa chọn của Chính phủ

Điều khiến cuộc khủng hoảng này trở nên đặc biệt căng thẳng là trên thực tế, vẫn còn một nguồn tiền dự phòng trị giá hàng tỷ USD do Bộ Nông nghiệp Mỹ (USDA) quản lý. USDA cũng là cơ quan quản lý SNAP. Vậy tại sao USDA không dùng quỹ dự phòng để chi trả cho SNAP và cung cấp lương thực cho 42 triệu người dân Mỹ?

Trong một thông cáo chính thức, USDA cho biết quỹ dự phòng này chỉ được dành cho các “thảm họa” bất ngờ như bão lụt, lốc xoáy. Việc Chính phủ đóng cửa, dù nghiêm trọng, lại không được xếp vào loại thảm họa này.

USDA còn đưa ra một lý do khác: nếu chuyển tiền từ các tài khoản khác để chi trả cho SNAP, cơ quan này sẽ phải cắt bớt các chương trình an sinh quan trọng không kém, bao gồm hỗ trợ dinh dưỡng cho trẻ em, bữa ăn học đường và hỗ trợ trẻ sơ sinh.

Lập luận này đã vấp phải sự phản kháng mạnh mẽ và bị đưa ra tòa. Trong một phán quyết mang tính bước ngoặt, Thẩm phán liên bang John McConnell đã bác bỏ lập luận của chính phủ. Ông cho rằng việc 42 triệu người sắp mất đi nguồn cung thực phẩm là một “thảm họa” thực sự và gây ra “tổn hại không thể khắc phục”. So sánh giữa một nguy cơ nhãn tiền là hàng triệu người bị đói với một cơn bão chỉ tồn tại trên lý thuyết, thẩm phán đã ra lệnh cho USDA phải ngay lập tức sử dụng quỹ dự phòng để chi trả cho người dân.

Tuy vậy, Tổng thống Donald Trump vẫn tỏ ra do dự vì “các luật sư của chính phủ không nghĩ rằng chúng tôi có thẩm quyền để dùng số tiền hiện có cho SNAP” và ông đã yêu cầu các luật sư làm rõ các quy định pháp lý.

Một số bang đã tuyên bố sẽ ứng trước ngân sách địa phương để tài trợ cho SNAP, nhưng nhiều bang khác cho biết họ không còn lựa chọn nào khác ngoài việc tạm dừng hoàn toàn chương trình. Bộ Nông nghiệp thì cảnh báo rằng nếu các bang tự ứng tiền cho SNAP, thì sau khi Chính phủ liên bang mở cửa trở lại, số tiền đã ứng này sẽ không được hoàn lại vì không có cơ chế pháp luật.

Bức tranh toàn cảnh về một quốc gia phụ thuộc vào tem phiếu

Cuộc khủng hoảng SNAP hiện nay đã vô tình vén lên bức màn về một thực tế ít được nhắc đến về quy mô của sự phụ thuộc vào an sinh xã hội tại Mỹ. Con số 42 triệu người không phải là một hiện tượng nhất thời, mà là kết quả của một xu hướng gia tăng kéo dài nhiều thập kỷ.

Nhiều người có thể cho rằng những gia đình nhận trợ cấp là những người lạm dụng hệ thống, sống xa hoa bằng cách ăn bám tiền thuế của người khác. Nhưng dữ liệu của USDA lại cho thấy một bức tranh hoàn toàn khác. Mức trợ cấp trung bình của chương trình SNAP chỉ chưa đầy 200 USD/tháng, chỉ bằng 2.7% GDP bình quân đầu người cả nước.

Đối với một gia đình đang chật vật kiếm sống qua ngày, 200 USD/tháng không đủ để mua sắm xa xỉ, nó là một “phao cứu sinh”, một khoảng không gian để thở giữa áp lực chi phí sinh hoạt ngày càng tăng.

Gánh nặng thực sự: Tiền thuế đang chảy về đâu?

Điều đáng nói là, chương trình SNAP, dù có quy mô người nhận khổng lồ, lại chỉ chiếm một phần rất nhỏ trong ngân sách liên bang. Với chi phí gần 100 tỷ USD trong năm tài khóa 2024, SNAP chỉ chiếm 1.4% tổng chi tiêu của Chính phủ.

Con số này chỉ bằng một phần rất nhỏ so với chi tiêu cho giao thông, phúc lợi cựu chiến binh, và đặc biệt là 5 hạng mục khổng lồ nhất: An sinh Xã hội, Medicare (bảo hiểm y tế cho người già), y tế, quốc phòng, và lãi vay trên nợ công.

Chỉ riêng 5 hạng mục này đã tiêu tốn nhiều hơn toàn bộ số tiền thuế mà Chính phủ thu được, buộc nước Mỹ phải liên tục vay nợ để chi tiêu.

Chính phủ Mỹ sẵn sàng chi hơn 900 tỷ USD cho chiến tranh, gần 1,000 tỷ USD để trả lãi vay cho các chủ nợ giàu có – bao gồm cả các Chính phủ nước ngoài, nhưng đang chưa tìm đâu ra 100 tỷ USD để chi trả cho bữa ăn của 42 triệu công dân thu nhập thấp của mình.

Đức Quyền